Φωτογραφία εγκατάστασης της έκθεσης από το κινητό μου

Ένα από τα πιο ωραία βιβλία που διάβασα τον περασμένο χειμώνα ήταν η μονογραφία του ιστορικού Michael Camille που με αφετηρία την Οξφόρδη και έδρα το Σικάγο παρήγαγε μια σειρά από «αιρετικά», προκλητικά αλλά ιδιαίτερα επιδραστικά κείμενα για τους Μεσαιωνικούς Χρόνους στην Ευρώπη.
Ένα τέτοιο κείμενο λαμπερό, ευφυές γραμμένο σε απίθανα Αγγλικά είναι και το «Image on the Edge- The Margins of Medieval Art».
Σε αυτή την πρωτότυπη μονογραφία μελετά τις μορφές των φανταστικών όντων και των τεράτων που γεμίζουν τα περιθώρια των μεσαιωνικών χειρογράφων και χαρτών από τον 13ο αιώνα και μετά.
Τι είναι αυτά τα τέρατα; `
Ποια είναι η πρόθεση όσων τα ζωγραφίζουν;
Είναι ίδιος ο συμβολισμός τους πάνω σε εκκλησιαστικό χειρόγραφο και σε ένα χάρτη;
Έτσι λοιπόν, όταν διάβασα ότι το Μουσείο Μπενάκη διοργανώνει στο κτήριο της οδού Πειραιώς μια έκθεση με αναφορές σε αυτό ακριβώς το φαινόμενο σε επιμέλεια μάλιστα του Γιώργου Τζιρτζιλάκη και της Πολύνας Κοσμαδάκη, τεντώθηκαν, κυριολεκτικά, οι κεραίες μου.
«Hic sunt dracones (Εδώ υπάρχουν δράκοντες). Χαρτογραφώντας το άγνωστο: ένα project του Rick Lowe» είναι ο τίτλος της έκθεσης.
Με αφετηρία την παραδοχή ότι στα μεσαιωνικά χειρόγραφα και τους χάρτες οι δράκοντες, δηλαδή τα τέρατα, ορίζουν το άγνωστο, το ακατανόητο, αυτό για το οποίο δεν υπήρχε καμία εποπτεία [ο Camille, παρεμπιπτόντως, στο βιβλίο του, κάνει μια απίθανη περιγραφή ενός τέτοιου χάρτη της Ιερουσαλήμ από Ψαλτήρι που βρίσκεται στη British Library και μας δείχνει πως ο γνωστός κόσμος από αναγνωρίσιμα σχήματα λαμβάνει μορφή τέρατος όσο απομακρυνόμαστε από το κέντρο της σελίδας προς τα άκρα του χάρτη] οι δύο επιμελητές επιλέγουν το έργο του Αμερικανού εικαστικού Rick Lowe για να μας το συστήσουν ως μέρος μιας μακράς «γενεαλογίας» εικαστικής δημιουργίας που ξεκινά από τον Μεσαίωνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα και για να το πετύχουν εκθέτουν τους πίνακες του Lowe, αντιστικτικά, με θησαυρούς (αυτή είναι η σωστή λέξη) του Μουσείου Μπενάκη, αυτού του ιδιότυπου «ερμπάριου» (herbarium και όχι cabinet of curiosities, me thinks) του Eλληνισμού όπως ταξιδεύει σαν καραβάκι στους αιώνες.
Βέβαια, όπως είθισται στη σύγχρονη τέχνη, πρόκειται περί επιμελητικής σύμβασης γιατί πουθενά δεν βλέπουμε τέρατα: ούτε στα έργα του Lowe ούτε στα ιστορικά εκθέματα.
Αλλά φυσικά αυτό δεν μας πειράζει καθόλου ειδικά όταν έχουμε εμπιστοσύνης στους επιμελητές ότι ξέρουν τι τους γίνεται. Τους ακολουθούμε λοιπόν στη δική τους εκδοχή της ιστορίας.
Ο Λόου είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στη Documenta14 και με την εικαστικό Μαρία Παπαδημητρίου έφτιαξαν στην πολύπαθη Πλατεία Βικτωρίας ένα χώρο συνάντησης ντόπιων και νεοφερμένων προσφύγων και μεταναστών. Παρήγαγαν μια εφημερίδα, τέχνη, έκαναν συζητήσεις. Τους χώρους αυτούς για τους οποίους ο Lowe έγινε γνωστός και στις ΗΠΑ του ονομάζει ο ίδιος «κοινωνικά γλυπτά».
Προϊόν αυτής της ελληνικής εμπειρίας είναι τα έργα που βλέπουμε στο Μπενάκη και λίγους μήνες νωρίτερα τα είδαν και στις ΗΠΑ στη σημαντική γκαλερί Gagosian μια από αυτές που κινούν την αγορά της σύγχρονης τέχνης και διαμορφώνουν το γούστο των συλλεκτών και του κοινού. Ο Lowe λοιπον έγινε γνωστός ακριβώς για τον τρόπο που διερευνά τη συνύπαρξη φυλών, τάξεων, ανθρώπων με σημείο εκκινησης του τις παρυφές των πόλεων στο Τέξας. Πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης δηλαδή.
Η έκθεση στο Μπενάκη προσφέρει εμπειρία επίσκεψης σε μεγάλο μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ή μεγάλης γκαλερί στις ΗΠΑ. Είναι υπέροχα φωτισμένη και η εγκατάστασή της είναι απλώς άψογη. Αεράτη. Κοσμοπολίτικη. Βέβαια τα εκθέματα από τις συλλογές του Μουσείου απλώς περιβάλλουν τα έργα ή τα υπογραμμίζουν, σε καμία περίπτωση δεν διαλέγονται μαζί τους.
Είναι κακό αυτό;
Όχι γιατί το Μπενάκη κάνει πολλά περισσότερα πράγματα οπότε δεν πειράζει εαν κάνει ΚΑΙ αυτό. Απλώς θεωρώ δίκαιο στο άρθρο που δημοσιεύθηκε στους New York Times πριν απο ένα μήνα για το Victoria Square Project του Lowe να γινόταν μια αναφορά στο Μουσείο Μπενάκη και την Ελλάδα. Δεν έγινε. Ίσως το Μουσέιο να μην έχει καταλάβει τι προσέφερε στη Gagosian.
Κάθισα αρκετή ώρα στην έκθεση γιατί μου άρεσε η ατμόσφαιρα. Θαύμασα τα εκθέματα από τις Συλλογές του Μπενάκη (κάποια πολύ συγκινητικά), με συγκίνησε ιδιαίτερα η αναφορά/tribute των επιμελητών στον ποιητή Μιχαήλ Μήτρα και σκέφτηκα πολύ πάνω στη δράση πολιτικοποιημενων καλλιτεχνών όπως του Lowe.
Είχε άραγε κάποιο πραγματικό αποτύπωμα στην Πλατεία Βικτωρίας η δράση του;
Αρκούν οι προθέσεις των καλλιτεχνών;
Πόσο ανατρεπτικός μπορεί να είναι ένας πολιτικός καλλιτέχνης που τον εκπροσωπεί ο Larry Gagosian;
Και τότε θυμήθηκα πάλι τη μονογραφία του Camille και είναι αυτός ο λόγος που την ανέφερα στην αρχή και όχι (μόνο) για να κάνω φιγούρα για τα διαβάσματά μου: «Τέρατα-ξετέρατα καταλήγει, με σοφία, ο Camille στη μελέτη του, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα ανατρεπτικό σε αυτά γιατί την ύπαρξή τους στα πιο πολύτιμα χειρόγραφα και στους πιο ακριβούς χάρτες την επέτρεπε η κυρίαρχη ιδεολογία: η Εκκλησία και ο άρχοντες».
Να πάτε οπωσδήποτε, θα νιώσετε πολύ ωραία,ειδικά τώρα με τη ζέστη. Επίσης, θα μάθετε πράγματα.
Είναι βέβαιο ότι θα ξαναπάω στην ξενάγηση με τους επιμελητές.