Κάθε προσπάθεια να υποδείξουμε μία αγαπημένη τοιχογραφία από την Πομπηία είναι απλώς μάταιη. Ας πούμε λοιπόν ότι αυτή, στη φωτογραφία στ’αριστερά, που ανέβασε χθες στη σελίδα της στο facebook η εκδότρια Τζούλια Τσιακίρη, με βρίσκει κατευθείαν στην καρδιά.

Είναι από τη λεγόμενη Βίλα της Εκατονταετηρίδος (Casa del Centenario ) η οποία ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές το 1879 δηλαδή την 18η εκατονταετηρίδα από την έκρηξη του Βεζούβιου γιαυτό και της δόθηκε αυτό το όνομα.

Ήταν τεράστια: δύο αίθρια (atria), ένα ανοιχτό ενυδρείο (piscina), ένα Νυμφαίο αλλά κι ένα πριβέ ερωτικό κλαμπ, όπως μαρτυρούν οι τοιχογραφίες ενός δωματίου. Μάλιστα.

Οι τοιχογραφίες της βίλας είναι και επιστημονικά ενδιαφέρουσες γιατί είναι του τρίτου αλλά και του τέταρτου πομπηιανού στυλ (έχουμε άλλη μια ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη) γιατί ο ιδιοκτήτης κάποια στιγμή την ανακαίνισε για να την επεκτείνει και διακόσμησε τη νέα πτέρυγα με την τελευταία λέξη της μόδας στη ζωγραφική! Τόσο μερακλής (και πλούσιος).

Στον ένα τοίχο του Laranium δηλαδή του μικρού ιερού που ήταν αφιερωμένος στους Lares που ο ιδιοκτήτης αναγνώριζε ως θεούς προστάτες της οικίας του, υπάρχει η τοιχογραφία που βλέπουμε στη φωτογραφία στ’αριστερά.

Θεωρείται η αρχαιότερη αναπαράσταση του Βεζούβιου ο οποίος πριν από τη μεγάλη καταστροφική έκρηξη φαίνεται να απόληγε σε κορυφή. Οι γεωλόγοι βέβαια σήμερα αμφισβητούν ότι η εικόνα του ήταν αυτή αλλά αυτά είναι θέματα για άλλο γνωστικό αντικείμενο (αν σήμερα και το παλαιοπεριβάλλον είναι κλάδος της Αρχαιολογίας).

Το γοητευτικό κλου της τοιχογραφίας είναι ο θεός Διόνυσος. Στέκεται όρθιος καλυμμένος με σταφύλια. Ξέρουμε ότι τα αμπέλια κάλυπταν τις πλαγιές του Βεζούβιου ο οποίος με το ηφαιστειακό του έδαφος ακόμα και σήμερα δίνει ένα μοναδικό κρασί (όπως μοναδικό είναι για τους ίδιους λόγους το κρασί της Σαντορίνης).
Την παρουσία αμπελώνων στο Βεζούβιο τη μαρτυρούν και γραπτές πηγές: η αφήγηση του Πλούταρχου για τον Σπάρτακο αλλά και κάποιοι στίχοι του Μάρκου Βαλέριου Μαρτιάλη.

Εδώ ο Διόνυσος-Βάκχος καλύπτεται ολόκληρος από την τοπική ποικιλία, τον Πομπεϊανό, κρατάει θυρσό και στα πόδια του αναπαύεται ένας πάνθηρας. Ο όφις δεν είναι άλλος από τον Αγαθοδαίμονα, το σύμβολο της τύχης και της ευημερίας!

Ίσως να ήταν και 300 χρόνια μετά την έκρηξη του Βεζούβιου όταν στη Λάμψακο της Μικράς Ασίας γεννιόταν ο επόμενος προστάτης της αμπέλου και των αμπελουργών.

Φτωχό παιδάκι ο Τρύφων, μεγάλωσε στα χωράφια βόσκοντας χήνες, μας λένε τα Συναξάρια της Κωνσταντινούπολης. Εκεί, στην Πόλη, αγάπησαν πολύ τον Τρύφωνα που μαρτύρησε στα χρόνια του Αυτοκράτορα Δέκιου, αν και η λατρεία του απέκτησε υπόσταση γύρω στον 10οαιώνα. Οι αρχαιολόγοι έχουν μετρήσει στην Κωνσταντινούπολη ίσως και 7 διαφορετικούς ναούς αφιερωμένου σε αυτόν, ένας την εποχή του Ιουστινιανού, ίσως και από τον ίδιο τον αυτοκράτορα.

Και στην εικονογραφία του νέου της «προστάτη», μετά τον Διόνυσο, η άμπελος αφήνει το διακριτό της στίγμα. Προσέξτε καλά τα μαλλιά. Ο Άγιος Τρυφών είναι ίσως ο μόνος άγιος που δεν απεικονίζεται με στυλιζαρισμένη κόμη μόνο τα μαλλιά του είναι ανάκατα από τους ανέμους που φυσούν το Φεβρουάριο στις πλαγιές που απλώνονται οι αμπελώνες. Λατρεία. 🍷

>>>>

Υστερόγραφο: στη συγκυρία της κλιματικής κρίσης θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω ότι το αμπέλι λειτουργεί ως «το καναρίνι στο ορυχείο». Είναι το πρώτο που επηρεάζεται κι από την παραμικρή αλλαγή στο περιβάλλον και το κλίμα.
Οπως διαπίστωσαν Αμερικανοί ερευνητές, σημαντικούς κινδύνους διατρέχουν οι παγκόσμιοι αμπελώνες και η οινοπαραγωγή. Αν η μέση παγκόσμια θερμοκρασία παρουσιάσει αύξηση δύο βαθμών Κελσίου, οι περιοχές του πλανήτη, που σήμερα είναι κατάλληλες για καλλιέργεια αμπελιών, θα συρρικνωθούν έως 56%.
Αν, μάλιστα, η άνοδος της θερμοκρασίας φθάσει τους τέσσερις βαθμούς Κελσίου, τότε το 85% των σημερινών καλλιεργειών κλήματος θα εξαφανιστεί.

Επειδή οι αρχαίες ιστορίες και η παράδοση για μένα πολλαπλασιάζουν την αξία τους αν ανανεώνονται να και κάτι ακόμα: αυτές τις ημέρες οι Εβραίοι γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά των Δέντρων. Το εβραϊκό ημερολόγιο είναι σεληνιακό και οι γιορτές είναι κινητές, φέτος ήταν στα τέλη του Ιανουαρίου.
Πάνω-κάτω όμως κι αυτοί γιορτάζουν τώρα τη φύση. Επισημαίνω ότι η 1η Φεβρουαρίου χρονικά βρίσκεται ακριβώς στη μέση των δύο ηλιοστασίων.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει «της μόδας» στη συγκυρία του Tu BiShvat όπως λέγεται η γιορτή, το δείπνο με φρούτα και κρασί. Είναι αναβίωση μια παμπάλαιας καββαλιστικής (μυστικιστικής) τελετής.

Στο Ισραήλ πάντως οι οικολογικές και γεωργικές οργανώσεις έχουν μετατρέψει αυτή τη θρησκευτική γιορτή και σε περιβαλλοντική. Τα σχολεία επισκέπτονται καλλιέργειες, οικολογικές οργανώσεις διοργανώνουν εκδηλώσεις και ομιλίες κλπ

Ίσως και οι αμπελουργοί, οι Έλληνες, παρέα με τους ελαιοπαραγωγούς θα μπορούσαν να μετατρέψουν τη γιορτή του Άγιου Τρύφωνα ημέρα ενημέρωσης της κοινής γνώμης για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης στο αμπέλι και την ελιά.