William Holmes Sullivan (1836-1908), «Julius Caesar, Act III, Scene 1, the Assassination» (άγνωστο πότε το ζωγράφισε) και ανήκει στη συλλογή της Royal Shakespeare Company Collection, Stratford-upon-Avon, England. Wikimedia, Creative Commons.

 

Είναι, ίσως, το γνωστότερο επεισόδιο της Αρχαίας Ιστορίας.
Ανά τους αιώνες, έχει εμπνεύσει συγγραφείς και πολλούς ζωγράφους ενώ αναφορές σε αυτήν βρίσκουμε μέχρι και σε σύγχρονα εγχειρίδια management και ηγεσίας.

Ρώμη, 15 Μαρτίου 44 π.Χ δολοφονείται ο Ιούλιος Καίσαρας από ομάδα συγκλητικών που θέλησαν να αποτρέψουν με την πράξη τους τη μετατροπή του πολιτεύματος από δημοκρατικού σε δικτατορικό. 

 

Οι Ειδοί του Μαρτίου (Λατινικά: Idus Martiae, Idus Martii) είναι η 74η μέρα στο Ρωμαϊκό Ημερολόγιο και αντιστοιχεί στις 15 Μαρτίου. Ήταν ημέρα θρησκευτικών εορτασμών για τους Ρωμαίους, καθώς και καταληκτική προθεσμία αποπληρωμής των χρεών τους.
Αυτή την ημέρα επέλεξαν οι συνωμότες.

Ο Καίσαρας δολοφονήθηκε στο Θέατρο του Πομπήιου  στο κέντρο της σύγχρονης Ρώμης όπου σήμερα βρίσκεται η πλατεία Largo Argentina.
Πρόσφατα, ο Δήμος της Ρώμης έκανε το χώρο προσβάσιμο στο κοινό, με εισιτήριο.
Είχαμε ανθολογησει στο newsletter τη σχετική είδηση.


Η αντίληψή μας όμως για το γεγονός δεν διαμορφώθηκε τόσο από τις ιστορικές πηγές αλλά από το έργο «Ιούλιος Καίσαρ» (1599) του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.
Μάλιστα η φράση «Κι εσύ Βρούτε;» στην 1η σκηνή της 3ης πράξης του έργου είναι επινόηση του συγγραφέα. Δεν υπάρχει καμία ιστορική απόδειξη  ότι ειπώθηκε αν και ο Ρωμαίος ιστορικός Σουητώνιος αναφέρει ότι τα τελευταία λόγια του Καίσαρα ήταν η ελληνική φράση «Και σύ, τέκνον;», «Και εσύ, παιδί μου;», αλλά είναι αμφίβολο ότι ο Καίσαρας είπε κάτι καθώς έπεφτε νεκρός. Οι μελετητές του Σαίξπηρ πιστεύουν ότι πιθανότατα άντλησε έμπνευση από προγενέστρερα έργα (πιθανότητα από τον Πλούταρχο και όσα γράφει στον «Βίο του Καίσαρα» και στο «Βίο του Βρούτου» και δραματοποίησε τη στιγμή για να εντείνει δραματουργικά το έργο.

Ανθολογούμε λοιπόν κάποιες πηγές που αξίζουν το χρόνο σας.

 

  • Το σχετικό επεισόδιο του podcast The Rest is History. Πολύ ωραίο, να το ακούσετε! Apple Podcasts, YouTube. Θυμίζουμε ότι μπορείτε να διαβάσετε το transcript αν δεν θέλετε να το ακούσετε.
  • To επεισόδιο της σειράς του BBC In our Time για τον Ιούλιο Καίσαρα. Μιλάνε κορυφαίοι στη ρωμαϊκή ιστορία.

    Παραστάσεις

  • Το «Ιούλιος Καίσαρ» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ ανέβηκε το 1599 και ήταν, πιθανότατα, ένα από τα πρώτα έργα που παίχτηκαν στο νεόκτιστο, τότε, Globe Theatre στο Λονδίνο. Στην πρώτη παραγωγή έπαιζε ο Ρίτσαρντ Μπέρμπατζ, ένας από τους κορυφαίους ηθοποιούς του Σαίξπηρ, πιθανότατα στο ρόλο του Βρούτου ή τον Καίσαρα, αυτό δεν το ξέρουμε ακριβώς. Για τους μελετητές του σαιξπηρικού σύμπαντος η παράσταση σηματοδότησε το έργο ως τον ακρογωνιαίο λίθο της εξερεύνησης της ρωμαϊκής ιστορίας και της πολιτικής από τον Σαίξπηρ.
  • Από τις σύγχρονες παραστάσεις ιστορική έχει μείνει αυτή που σκηνοθέτησε ο Όρσον Γουέλς στο Mercury Theatre της Νέας Υόρκης το 1937. Ήταν μια σύγχρονη διασκευή και τοποθετούσε το έργο σε ένα φασιστικό καθεστώς για να κάνει παραλληλισμούς με τα αναδυόμενα ολοκληρωτικά καθεστώτα στην Ευρώπη.
    Από την παράσταση αυτή υπάρχει αρχείο ηχογράφησής της. Την ακούτε εδώ.
  • Η αναγνώστριά μας M.A. μας πρότεινε τη θεατρική μεταφορά του «Ιουλίου Καίσαρα» από το Εθνικό Θέατρο της Βρετανίας, το 2018, μπορείτε να το δείτε εδώ.
  • Στον κινηματογράφο
    ιστορική έμεινε η ταινία του 1953 σε σκηνοθεσία Joseph L. Mankiewicz με πρωταγωνιστή τον Μάρλον Μπράντο ως Μάρκο Αντώνιο και τον Τζέιμς Μέισον ως Βρούτο. Θεωρείται μια από τις πιο εμβληματικές κινηματογραφικές εκδοχές.
    Ένα τρέιλερ της ταινίας βλέπετε εδώ ενώ εδώ η περίφημη σκηνή της προειδοποίησης στον Καίσαρα: «Να φοβάσαι τις Ειδούς του Μαρτίου».

 

  • Η ταινία των αδελφών Ταβιάνι «Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει» κέρδισε το 2012 τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο. Μας την πρότεινε ο αναγνώστης μας Σ.Μ.
    Σε μια φυλακή υψίστης ασφαλείας οι κρατούμενοι προετοιμάζονται για να ανεβάσουν τη θεατρική παράσταση Ιούλιος Καίσαρας του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Η παράσταση θα προβληθεί σε κοινό εκτός φυλακής.Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, οι κρατούμενοι συνεργάζονται για να μπορέσουν να ολοκληρώσουν το έργο. Όταν επιστρέφουν στα κελιά τους φανερώνεται ο πραγματικός χαρακτήρας τους: οι ίντριγκες, οι κλίκες που έχουν δημιουργήσει, οι υπαρξιακές τους αναζητήσεις και οι μεταξύ τους έριδες έρχονται στο προσκήνιο.

    Στο τέλος της ταινίας αποκαλύπτεται πως οι ηθοποιοί που ενσάρκωσαν τους ρόλους είναι φυλακισμένοι στην πραγματικότητα.

     


    Πολλοί και οι πίνακες της ζωγραφικής.
    Εμείς όμως επιλέξαμε το έργο του William Holmes Sullivan (1836-1908), «Julius Caesar, Act III, Scene 1, the Assassination» (άγνωστο πότε το ζωγράφισε) και ανήκει στη συλλογή της Royal Shakespeare Company Collection, Stratford-upon-Avon, England.

 Κλείνουμε με Κωνσταντίνο Καβάφη

 

Μάρτιαι Ειδοί

Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή.
Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις
αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις
να τες ακολουθείς. Κι όσο εμπροστά προβαίνεις,
τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.

Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια·
έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,
τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμον έξω,
εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,

αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο
κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,
και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,
είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν»,
μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις ν’ αναβάλεις

κάθε ομιλίαν ή δουλειά· μη λείψεις τους διαφόρους
που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις
(τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη
κι η Σύγκλητος αυτή, κι ευθύς να τα γνωρίσεις
τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.

[1906, 1911*]