Στις 12 Οκτωβρίου συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής.
Δεν ήταν λίγοι αυτοί που επεσήμαναν ότι στην Ελλάδα γιορτάζουμε την αρχή του Β’Παγκοσμίου Πολέμου, την 28η Οκτωβρίου και όχι τη λήξη του.
Είναι μια συζήτηση που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.

Στο FACT την προσπερνούμε και βλέπουμε τη φετινή επέτειο, στη συγκυρία μάλιστα της 50ης επετείου από την ίδρυση της Γ’Ελληνικής Δημοκρατίας ως αφορμή να μάθουμε Ιστορία. Τα Δεκεμβριανά που ακολούθησαν αντί να επισκιάζουν την επέτειο, κατά τη γνώμη μας, τη φωτίζουν γιατί μας βοηθούν να αντιληφθούμε πόσα βήματα μπροστά έκανε η Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα.

Προτείνουμε λοιπόν τα καλύτερα που διαβάσαμε και ακούσαμε καθώς και κάποιες εκδηλώσεις που τιμούν την επέτειο.

Στο podcast Το ΒΗΜΑ Σήμερα ακούμε την ενδιαφέρουσα συζήτηση του ιστορικού Σωτήρη Ριζά με τον Γιάννη Διαμαντή για τα γεγονότα περί την Απελευθέρωση.
Είναι μια πολύ καλή εισαγωγή στα ίδια τα ιστορικά γεγονότα.

 

<iframe style=”border-radius:12px” src=”https://open.spotify.com/embed/episode/3dJjEt5An8o2ysqBcjCmEi?utm_source=generator” width=”100%” height=”352″ frameBorder=”0″ allowfullscreen=”” allow=”autoplay; clipboard-write; encrypted-media; fullscreen; picture-in-picture” loading=”lazy”></iframe>

 

Μεγαλύτερη εμβάθυνση στα περί την Απελευθέρωση γεγονότα και τη μετάβαση στα Δεκεμβριανά μπορείτε να ακούσετε στη συζήτηση του ιστορικού Τάσου Σακελλαρόπουλου με τον Γιάννη Χαραλαμπίδη, στην εκπομπή «Αναλύσεις» στον Ρ/Σ Radio Me του Ηρακλείου. Ο Γιάννης Χαραλαμπίδης έχει σπουδάσει και ο ίδιος ιστορία, γνωρίζει καλά το θέμα και είναι σε θέση να εμβαθύνει στο αντικείμενο.

Το ίδιο θέμα συζητάει ο Τάσος Σακελλαρόπουλος με τον Απόστολο Μαγγηριάδη στην τηλεόραση της ΕΡΤ και στην εκπομπή «Επίλογος». Η συζήτηση αυτή γίνεται και με την αφορμή της έκδοσης του βιβλίου του Τάσου Σακελλαρόπουλου «Ειρήνη, Πόλεμος, Συνωμοσίες: Οι Έλληνες Αξιωματικοί 1935-1945». Πρόκειται για ένα βιβλίο πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας που εξηγεί τον εν πολλοίς άγνωστο στο ευρύ κοινό ρόλο του Στρατού.

Για όσους έχουμε βιώματα μετά το 1974 είναι δύσκολο να κατανοήσουμε ότι ιδιαίτερο ρόλο είχε ο Στρατός. Όχι ως επιχειρησιακό, πολεμικό σώμα αλλά ως πιόνι πάνω στη σκακιέρα του πολιτικού ανταγωνισμού και της κοινωνικής λειτουργίας.

Σε μια χώρα που η στράτευση είναι γενική και ολόκληρος ο πληθυσμός επανδρώνει τις τάξεις του, είναι αναμενόμενο να μεταφέρεται και στον Στρατό κάθε πολιτική σύγκρουση που υπάρχει και στην κοινωνία πολλώ δε μάλλον όταν μιλάμε για εποχή που η αντίληψη για θεσμούς όπως η Δικαιοσύνη και ο Στρατός δεν διέπονταν από σύγχρονους συνταγματικούς κανόνες.

Της συζήτησης προηγείται ένα σύντομο βίντεο με ντοκουμέντα για την Απελευθέρωση από το Αρχείο της ΕΡΤ. Πολύ ενδιαφέρον.

Και στις δύο αυτές συζητήσεις  αναδεικνύονται οι προσδοκίες μιας εποχής που εκφράστηκαν είτε ως μεταρρυθμιστικό αίτημα είτε ως μια επιθυμία ριζοσπαστικής έως επαναστατικής ρήξης με το παρελθόν, απέναντι σε ένα αποκρυσταλλωμένο σύστημα εξουσίας, κρατικής στην πραγματικότητα, που είχε κάθε συμφέρον τα πράγματα να μείνουν ως έχουν.

Ο πολιτικός ανταγωνισμός ανάμεσα πολιτικά παιδιά του Βενιζέλου είτε με αστικό πρόσημο με όρους πολιτικούς και όχι ταξικούς είτε ως μη κομμουνιστογενής πτέρυγα του ΕΑΜικού κινήματος μοιραία εξελίσσεται σε σύγκρουση όταν η πολεμική συνθήκη οπλίζει τα χέρια των πρωταγωνιστών και καλούνται, εκ των πραγμάτων, να πάρουν θέση ανάμεσα στα μέτωπα.

Η συντηρητικότερη πτέρυγα του Κέντρου (Βενιζελικοί) εξαιτίας της σκλήρυνσης της Αριστεράς λόγω του κατοχικού εμφυλίου και  κυρίως λόγω των δεκεμβριανών στρατεύεται εν πολλοί αναγκαστικά με τους πρώην αντίπαλους, τους βασιλικούς αλλά και συνεργάτες των Γερμανών. Τους ανέχονται γιατί κινδυνεύει η ζωη τους από το ΚΚΕ.

Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος υποδεικνύει και μια σημαντική διαφορά στον τρόπο που εξελίχθηκε ο Αντιδικτατορικός Αγώνας την περίοδο 1967-1974.
Στον Αντιδικτατορικό, λόγω της ανανεωτικής αριστεράς, του ΚΚΕ Εσωτερικού κ μετά με τους  Ευρωκομμουνιστές στην Ιταλία, δεν τέθηκε ζήτημα για το ποιος αντιστέκεται κ ποιος όχι όπως το έθετε πάρα πολύ απόλυτα το ΚΚΕ στην Κατοχή που κατηγορούσε ως συνεργάτη των Γερμανών όποιον αντιστασιακό δεν ήταν μαζί του.

Πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις, αξίζουν το χρόνο σας.

 

Συγκίνηση άχρι δακρύων μας προκάλεσε η εκπομπή του Φώτη Απέργη «Flashback», «Η Μελισσάνθη μετά την Απελευθέρωση».
«Η Εποχή της Μελισσάνθης» είναι το κατεξοχήν αντιφασιστικό και πλέον προσωπικό έργο του Μάνου Χατζιδάκη.

«Ηταν», γράφει ο συνθέτης, «μια απελευθέρωση που έκρυβε μέσα της έναν θανατερό συμβιβασμό, τη βία και την ενοχή, την προδοσία και τη χωρίς γιατρειά τραυματισμένη ελευθερία. Μια απελευθέρωση που δεν πρόλαβε να γίνει λαϊκή».

Ταυτόχρονα, το έργο αφηγείται δυο παράλληλες ιστορίες δυο δραματικών προσώπων: της ομώνυμης Μελισσάνθης, και του ανώνυμου στα τραγούδια Έκτορα Οικονομίδη, στενού φίλου του Χατζιδάκι, τον οποίο βασάνισαν και σκότωσαν οι Γερμανοί.

Για μια ακόμα φορά θαυμάσαμε εκτός από την ευαισθησία, την πνευματική εντιμότητα ενός πραγματικού Έλληνα διανοούμενου.

 

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

«1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της»

Με αφορμή τις δύο επετείους-ορόσημα, τα 80 χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας από τη ναζιστική κατοχή το 1944 και τα 50 χρόνια από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, η έκθεση γυρνά τον χρόνο πίσω και παρουσιάζει μια πόλη ζωντανή, την Αθήνα, που γιορτάζει την ελευθερία της σε δύο διαφορετικές ιστορικές στιγμές. Στόχος της έκθεσης, της μοναδικής που τιμά ταυτόχρονα και τις δύο αυτές επετείους, είναι η ανάδειξη της συλλογικής ιστορικής μνήμης και των αγώνων για την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Χωρισμένη σε δύο μεγάλες ενότητες, αφιερωμένες στα γεγονότα του 1944 και του 1974 αντίστοιχα, αφηγείται ένα ταξίδι από το σκοτάδι στο φως, από την ακραία σκληρότητα της ναζιστικής κατοχής στην ξέφρενη γιορτή των πρώτων ημερών της ελευθερίας και από τη βαρβαρότητα της χούντας στις προσδοκίες που γέννησε η πτώση του αυταρχικού καθεστώτος. Μέσα από σπάνιες φωτογραφίες, οπτικοακουστικό υλικό, έγγραφα, εφημερίδες, αφίσες, έργα τέχνης, προκηρύξεις, προσωπικά αντικείμενα και πλούσιο αρχειακό υλικό, τα περισσότερα από 500 τεκμήρια της έκθεσης «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της» αναζητούν και προβάλλουν την ίδια ελπίδα, την ίδια ανάταση και τον ίδιο ενθουσιασμό που συνόδευσε τους Αθηναίους τόσο στις γιορτινές ημέρες του 1944 όσο και του 1974. Παράλληλα, η έκθεση δεν μπορεί παρά να ενώσει τη χαρά με τη θλίψη, τη λύτρωση με τον πόνο, την ανακούφιση με την αγωνία, καθώς το διπλό γιορτινό ξέσπασμα βάραινε τόσο ο φόβος του εμφυλίου πολέμου, όσο και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Την έκθεση διοργανώνει ο ΟΠΑΝΔΑ του Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και υλοποιείται από την ομάδα της Τεχνόπολης.
Μέχρι τις 28 Οκτωβρίου στο Πάρκο Ελευθερίας.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

 

 

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

ΤΑ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Σημείο συνάντησης: Πεζόδρομος Κοραή (έξοδος Μετρό Πανεπιστήμιο)
Ώρα: 10:00

Τα καταφύγια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπάρχουν κάτω από τα πόδια μας, σιωπηλοί μάρτυρες μιας πολυτάραχης εποχής. Ο Κωνσταντίνος Κυρίμης περπατά μαζί μας στο κέντρο της πόλης, αλλά και κάτω από αυτήν, και μοιράζεται γνώσεις, μαρτυρίες και ιστορίες για τη δημιουργία, τη λειτουργία και την εξέλιξη των αθηναϊκών καταφυγίων.

Απαραίτητη η κράτηση στα τηλ. 210 3721596, 210 3721555 (Δευ-Τετ-Παρ 10:00-13:00)

 

ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

ΤΟ ΠΑΓΚΡΑΤΙ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Ωρα: 11:00

Περίπατος στη 2η Δημοτική Κοινότητα από τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη με θέμα το κατοχικό Παγκράτι.

Απαραίτητη η κράτηση από 2/10 στο opandaxenagiseis.gr

Διοργάνωση: ΟΠΑΝΔΑ

 

ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Σταθμός 2: Πετράλωνα – Θησείο
Σημείο συνάντησης: Σταθμός ΗΣΑΠ «Πετράλωνα» από τη μεριά των Άνω Πετραλώνων
Ώρα: 11:00

Την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής, η Αθήνα γνώρισε καταστάσεις δύσκολες που γέννησαν μαζικούς αγώνες, συγκρούσεις, αλληλεγγύη και αυτοοργάνωση. Στη γειτονιά των Πετραλώνων αναπτύχθηκαν κοινωνικές δομές και οργανώσεις που ήταν υπεύθυνες για την αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων. Αυτές οι δομές ανύψωσαν ένα κοινωνικό σύνολο, μια γειτονιά όπως τα Πετράλωνα με εξαθλιωμένους κατοίκους, εργάτες στην πλειοψηφία τους με λίγες γνώσεις. Αυτοί οι άνθρωποι κατάφεραν έτσι να προσεγγίσουν ένα υψηλότερο επίπεδο πολιτικών επιλογών, κάνοντας τη γειτονιά τους κέντρο πρωτοβουλιών.

Τρεις θεατρικοί ξεναγοί από την ομάδα θεάτρου «Ανεμόμυλοι» μας ταξιδεύουν στα «άγνωστα» Πετράλωνα της Κατοχής και της Αντίστασης, αποκαλύπτοντας πτυχές της Ιστορίας, όπως την επιχείρηση εκκαθάρισης της περιοχής Παλαιά Σφαγεία από τους πυρήνες αντίστασης, στις 21 Αυγούστου 1944, όπου μαζί με τους νέους που εκτελέστηκαν, πυρπολήθηκαν και όλα τα σπίτια της συνοικίας.

Απαραίτητη η κράτηση στο more.com

Διοργάνωση: Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων