Σαν σήμερα,  στις 12 Φεβρουαρίου 1922, έξι περίπου μήνες πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και άλλα έξι επώνυμα στελέχη της αριστερής πτέρυγας των Φιλελεύθερων υπέγραψαν το «Δημοκρατικό Μανιφέστο».

Στο ιστορικό αυτό κείμενο ο Α. Παπαναστασίου καλούσε τον – τότε – βασιλιά Κωνσταντίνο τον Α΄ να παραιτηθεί χάριν των συμφερόντων του Έθνους, ώστε να εξασφαλιστεί η στήριξη των Συμμάχων στο Μικρασιατικό Μέτωπο και να σταματήσει η υπονόμευση της Συνθήκης των Σεβρών.

Συνελήφθησαν αμέσως και οι επτά και δικάστηκαν στην Λαμία με την κατηγορία της εξύβρισης του βασιλιά και της έσχατης προδοσίας. Αυτόκλητος συνήγορος υπεράσπισης ορίστηκε ο νεαρός – τότε – δικηγόρος Γεώργιος Α. Παπανδρέου.

Από τους πρώτους που επισκέφθηκαν τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου στη φυλακή ήταν ο στενός του φίλος και ζωγράφος Κωνσταντίνος Παρθένης.

Στη φυλακή και στον τοίχο του κελιού του σχεδίασε τη μορφή της Δημοκρατίας μέσα σε ένα κεφαλαίο Δ. Ο εισαγγελέας διέταξε να σβηστεί αμέσως το σχέδιο, αλλά το ίδιο σχέδιο αποτέλεσε λίγο αργότερα το σύμβολο της Δημοκρατικής Ενώσεως, του κόμματος που είχε ιδρύσει λίγους μήνες πριν ο Παπαναστασίου.

Από το 1924 ο Παρθένης θα ζωγραφίσει διάφορα πορτρέτα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, σε ένα από τα πρώτα, ο ίδιος ο Παπαναστασίου θα συμπληρώσει χειρόγραφα μια φράση από το «Δημοκρατικό Μανιφέστο»:

«Η Ελλάς δεν είνε βασιλικόν τιμάριον / Είνε δημιούργημα του πνεύματος, των μόχθων και των αγώνων των τέκνων της και δεν / ημπορεί να γίνη ανεκτόν να θυσιασθή και το ελάχιστον τμήμα της χάριν / βασιλικών συμφερόντων».

Το πορτρέτο αυτό είχε περιπετειώδη βίο: δωρήθηκε το 1966 στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπως και το μεγαλύτερο μέρος από τη βιβλιοθήκη του Παπαναστασίου. Στη διάρκεια της Χούντας εξαφανίστηκε και ξαναβρέθηκε μόλις το 1982, στο κτήριο της Παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής, στη διάρκεια εργασιών αναστήλωσης ύστερα από τους σεισμούς της Θεσσαλονίκης, το 1977.

Στη φωτογραφία όμως βλέπουμε ένα άλλο πορτρέτο του Παπαναστασίου, ζωγραφισμένο το 1936 πάντα από τον Παρθένη.
Η φωτογραφία του έργου είναι δική μας, όπως το είδαμε στη μεγάλη έκθεση που διοργάνωσε η Εθνική Πινακοθήκη πέρυσι.
Τα ιστορικά στοιχεία τα έχουμε διαβάσει στο έργο του ιστορικού τέχνης Ευγένιου Μαθιόπουλου, Κ.Παρθένης, η ζωή και το έργο του Κωστή Παρθένη (Κ.Αδαμ. Εκδοτική).