Κρανιά Τρικάλων 07.09.2023, Φωτογραφία Ίλια Παπαστάθη

Γράφει η Ίλια Παπαστάθη*

Πολιτείες είναι βυθισμένες κάτω από νερά. Τα κεφάλια μας οι πρωτεύουσες των πόνων μας έχουνε βυθιστεί κάτω απ’ τα δάκρυα. Ό,τι σκεφτόμαστε το αφήνουμε βυθισμένο στα νερά του πόνου – φτάνει να το σκεφτούμε εμείς. […] Τα έργα μας σίδερα μισοτελειωμένα τα εγκαταλείπουμε κι εκείνα βυθίζονται ναυάγια στα νερά του πόνου. […]. Εδώ νερά δικάζουνε νερά. 1

Μία από τις περιοχές της Θεσσαλίας που επλήγησαν από την κακοκαιρία Daniel ήταν ο
ορεινός όγκος της Νότιας Πίνδου στον νομό Τρικάλων, ιδίως η διευρυμένη κοινότητα
Ασπροποτάμου, όπου σε υψόμετρο 1.200 μέτρων βρίσκεται το χωριό μου, η Κρανιά.

Μέσα σε λιγότερο από δύο εικοσιτετράωρα, το ορεινό οδικό δίκτυο που διασχίζει το
απαράμιλλης αλπικής ομορφιάς τοπίο από την Καστανιά έως το Περτούλι παράλληλα με
τον Ασπροπόταμο, σχεδιασμένο πριν από πολλές δεκαετίες και κακοσυντηρημένο,
κατέρρευσε. 2

Τα νερά θυμήθηκαν τα παλιά περάσματα και μετατράπηκαν σε χείμαρρους, τα βουνά «άνοιξαν» από τις κατολισθήσεις και κατέβασαν φερτά υλικά, κορμούς και
βράχους. Δίχως νερό και ρεύμα, η Κρανιά και τα γειτονικά χωριά αποκλείστηκαν χωρίς
δυνατότητα διαφυγής ούτε από τους δασικούς δρόμους.

Από την Τρίτη (5/9) το μεσημέρι και για τρεις μέρες έβρεχε ακατάπαυστα. Το μόνο
που ακουγόταν ήταν η βουή του νερού στο φουσκωμένο «Κρανιώτικο ρέμα», κρατώντας
μας άγρυπνους και ανήσυχους. Ο νους όλων μας ήταν στη γέφυρα του χωριού αλλά και πιο κάτω, στη διασταύρωση με τον επαρχιακό δρόμο, εκεί όπου συναντιέται με το ποτάμι.

Πόσο ακόμα θα άντεχε ο «Άσπρος»;

Όταν την Παρασκευή σταμάτησε η βροχή και ήμασταν σε θέση να συλλάβουμε το
μέγεθος της καταστροφής, οι φόβοι των προηγούμενων ημερών επιβεβαιώθηκαν. Ένιωσα, όπως όλοι, ένα κύμα πόνου να με διαπερνά για όσα χάθηκαν, μαζί με ένα έντονο αίσθημα μουδιάσματος και ασφυξίας: Η εμπειρία του αποκλεισμού συχνά οδηγεί στην απόγνωση, μοιάζει με θάνατο. Σε δεύτερο χρόνο, αναζητάς εμμονικά τη διαφυγή, γιατί η αίσθηση του κίνδυνου ενεργοποιεί τον μηχανισμό της επιβίωσης. Αλλά δρόμος πουθενά, μόνο «δρόμοι στο πουθενά». Ωστόσο, υπήρχε και άλλη επιλογή: τουλάχιστον ήμασταν ασφαλείς, τουλάχιστον δεν ήμασταν μόνοι.

Από την πρώτη στιγμή οργανωθήκαμε. Στην αρχή ενστικτωδώς, έπειτα συντεταγμένα, επιδεικνύοντας τεράστια πρακτική και ψυχική αλληλεγγύη. Παρόλο που οιδρόμοι θα συνέχιζαν να κατεβάζουν νερό για πολλές μέρες, μέσα στο χωριό δεν είχαν
συμβεί εκτεταμένες ζημιές, και έτσι μπορούσαμε να κυκλοφορήσουμε.

Το εικοσιτετράωρο οργανώθηκε με αρχαϊκούς ρυθμούς. Την ημέρα μεριμνούσαμε για τα αναγκαία και την αποκατάσταση των ζημιών, μόλις έπεφτε το φως μαζευόμασταν στο σπίτι, ανάβαμε το τζάκι και κοιμόμασταν νωρίς. Οι νεότεροι την επαύριο κιόλας βγήκαν με ό,τι μέσο διέθεταν για να καθαρίσουν δρόμους και μονοπάτια· άλλοι φρόντιζαν για το νερό, στα δύο καφενεία μαγείρευαν για όλους.

Η κινητοποίηση των Κρανιωτών που βρίσκονταν στα Τρίκαλα ήταν άμεση: μας έστελναν στα σπίτια τους να πάρουμε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, και έπειτα από δική τους πίεση, το Σάββατο (9/9) ήρθε το ελικόπτερο της ΕΜΑΚ με προμήθειες, γεννήτριες, γιατρό και τον αντιπεριφερειάρχη για αυτοψία· τις επόμενες μέρες θα πραγματοποιούσε καθημερινές (δις και τρις) πτήσεις για ανεφοδιασμό και μεταφορά όσων ήθελαν ή έπρεπε να φύγουν, κυρίως των ηλικιωμένων.

Για τις επόμενες μέρες, όσοι παρέμειναν μέχρι να ανοίξει ο δρόμος συνέδραμαν
καθένας με τον τρόπο του: μετέφεραν και μοίραζαν τρόφιμα και φάρμακα, καθάριζαν και ασφάλιζαν για το χειμώνα τα σπίτια όσων τα είχαν αφήσει «ανοικτά» γιατί σκόπευαν να ξανάρθουν, συντόνιζαν, κρατούσαν το ηθικό υψηλό. Άνθρωποι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους αλλά και τόσο όμοιοι στην κατάσταση που αντιμετώπιζαν συντάχθηκαν για τον κοινό
σκοπό. 3

Γι’ αυτό και η αμφιθυμία μου ήταν έντονη όταν μαζί με τον δωδεκάχρονο γιο μου
και τον σκύλο μας μπορέσαμε να φύγουμε με το πρώτο ελικόπτερο. Η ανακούφιση που
ένιωσα για τον «απεγκλωβισμό» μας, το τέλος της δυσκολίας για το παιδί, η ευγνωμοσύνη για τους διασώστες των ΕΚΑΜ (των οποίων τα πρόσωπα δεν θα ξεχάσω ποτέ) και για όσους μας βοήθησαν ήταν ευθέως ανάλογη, μάλλον υπολειπόταν, της λύπης μου ότι εγκαταλείπω την κοινότητα στη δύσκολη στιγμή καθώς και της αγωνίας για την ασφάλεια όσων έμειναν πίσω.

Έκτοτε, έχουν περάσει περίπου είκοσι μέρες. Στο αστικά κέντρα η καθημερινότητα
επανήλθε (με κλειστά τα σχολεία), όμως ο Κάμπος, όπου δεν μεταμορφώθηκε σε λίμνη,
έχει την όψη πυρηνικού τοπίου. Το μέγεθος της καταστροφής αλλά και η επέλαση του νέου κύματος κακοκαιρίας μας αφήνουν ελάχιστα περιθώρια για να ελπίσουμε ότι η
αποκατάσταση και η επάνοδος σε ό,τι θεωρείται κανονικότητα θα είναι άμεση.

Πράγματι. Με χαίνουσες τις πληγές της, η Θεσσαλία βρίσκεται ξανά σε κίνδυνο. Ο
Βόλος, το Πήλιο και τα Τρίκαλα πλημύρισαν πάλι. Χθες (26.9) τα χωριά του Ασπροποτάμου εγκλωβίστηκαν εκ νέου, και ο υποτυπώδης δρόμος, που τα συνεργεία Δήμου – Περιφέρειας και οι εθελοντές είχαν κατορθώσει με πολύ δυσκολία να διανοίξουν το προηγούμενο διάστημα, θάφτηκε κάτω από τη λάσπη. Παρ’ όλα αυτά, μέσα από την τραυματική εμπειρία αυτής της σαρωτικής καταστροφής αναδύεται κάτι που μας επιτρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά και να είμαστε κάπως αισιόδοξοι: η πρακτική και ψυχική αλληλεγγύη της κοινότητας, που ανακουφίζει, παρηγορεί και εντέλει επουλώνει, δείχνει τον δρόμο ως προς τους τρόπους με τους οποίους θα πρέπει εφεξής να διαχειριζόμαστε τη φύση και τις ζωές μας.

* Η Ίλια Παπαστάθη είναι επιμελήτρια εκδόσεων.

Για να λαμβάνετε στο εμέηλ σας όσα πρέπει να ξέρετε για να είστε ενημερωμένοι εγγράφεστε εδώ.

 

1 Νίκος Παναγιωτόπουλος, Σύσσημον: ή Τα Κεφάλαια, Βιβλίο Πρώτο, Αθήνα, Το Ροδακιό, 2022, κεφ. Η’, σσ. 41, 42.
2. Για το γεωγραφικό ανάγλυφο της περιοχής βλ. https://www.naturagraeca.com/ws/220,284,342,1,1, Κρανιώτικο-ρέμα.
3. Για την «έκρηξη αλληλεγγύης» που επιδεικνύουν οι κάτοικοι της Θεσσαλίας βλ. το άρθρο του Θ. Γεωργακόπουλου, «Μετά τον “Daniel”», εφ. Η Καθημερινή, 23.9.2023
(https://www.kathimerini.gr/opinion/562632331/meta-ton-daniel/)