Μπορούμε να εμπιστευόμαστε τις δημοσκοπήσεις;

Οι περισσότεροι έμπειροι εκλογικοί αναλυτές αποφεύγουν τις προβλέψεις για το αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου. Μια σειρά από παράγοντες, όπως το εκλογικό σύστημα, τα μεγάλα ποσοστά της λεγόμενης αδιευκρίνιστης ψήφου στις δημοσκοπήσεις που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα αλλά και η επανεμφάνιση της Άκρας Δεξιάς κάνουν ιδιαίτερα δύσκολες τις εκτιμήσεις για το αποτέλεσμα.

Αυτές οι αντικειμενικές δυσκολίες έχουν αφήσει, πάλι, χώρο σε όσους αμφισβητούν τις έρευνες κοινής γνώμης ισχυριζόμενοι ότι πρόκειται για εργαλεία παραπλάνησης της κοινής γνώμης.

Συζητάμε λοιπόν με ένα έμπειρο ερευνητή, τον Γιάννη Κωνσταντινίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Πολιτικής Συμπεριφοράς και Μεθοδολογίας Πολιτικής Έρευνας, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. 

Του κάναμε δέκα (10) ερωτήσεις τις πιο συνηθισμένες απορίες ή έστω αντιρρήσεις όσων αμφισβητούν τις δημοσκοπήσεις, για να μας πει πως απαντούν οι δημοσκόποι σε αυτές.

Τη συζήτηση μπορείτε να την ακούσετε εδώ. Το απομαγνητοφωνημένο κείμενο έχει αποδοθεί με τρόπο που να υπηρετεί τις ανάγκες του γραπτού λόγου.

Ζητήσαμε από τον κ.Κωνσταντινίδη να μας απαντήσει στις ακόλουθες ερωτήσεις:

  1. Συχνά, οι δημοσκόποι λένε ότι κάθε έρευνα είναι μια «φωτογραφία της στιγμής». Τι σημαίνει αυτό;
  2. Πόσο επηρεάζει την απάντηση στις ερωτήσεις για την πρόθεση ψήφου το εάν έχουν προκηρυχθεί εκλογές ή όχι;
  3. Μπορούμε να κάνουμε δημοσκοπήσεις που να μην περιλαμβάνουν ερωτήσεις για την πρόθεση ψήφου; Γιατί δεν τις προτιμούμε;
  4. Τελικά, οι δημοσκοπήσεις επηρεάζουν την πολιτική συμπεριφορά; Αν υποθέσουμε ότι κάποιος ψηφοφόρος είναι αναποφάσιστος: μπορούν οι δημοσκοπήσεις να επηρεάσουν την απόφασή του;
  5. Ποιος είναι οι «καλές δημοσκοπήσεις»; Οι τηλεφωνικές ή οι ηλεκτρονικές; Τι διαφορές έχουν;
  6. Πώς γνωρίζει ο ερευνητής/δημοσκόπος ότι το δείγμα του είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού;
  7. Τι συμβαίνει με την υποεκπροσώπηση του ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις; Έχει ξανασυμβεί το φαινόμενο κόμμα να υποεκπροσωπείται στις έρευνες κοινής γνώμης;
  8. Πώς εξηγείται το φαινόμενο ότι άλλα δηλώνουμε στις δημοσκοπήσεις και αλλιώς, τελικά, συμπεριφερόμαστε ως πολίτες;
  9. Ποια είναι η εκτίμησή του για την αποχή; Θα είναι υψηλή;
  10. Ποια είναι η εκτίμησή του για τις επιδόσεις της Άκρας Δεξιάς στην κάλπη;

Βίβιαν Ευθυμιοπούλου: κ.Κωνσταντινίδη, ευχαριστώ πολύ που δεχτήκατε να μιλήσουμε. Νομίζω ότι είστε ο καταλληλότερος να μας βοηθήσετε να καταλάβουμε τι είναι μια δημοσκόπηση. Ποιες είναι οι παρεξηγήσεις που έχουν γίνει αναφορικά με τις δημοσκοπήσεις; Πρέπει τελικά να τις εμπιστευόμαστε; Και όχι μόνο τις πολιτικές δημοσκοπήσεις, αλλά και τις έρευνες που -το ξεχνάμε αυτό- γίνονται πάρα πολλές σημαντικές κοινωνικές έρευνες για τις τάσεις της κοινωνίας, για πολλά θέματα, για τον ρατσισμό, για την ενδοοικογενειακή βία και το μπούλινγκ που συζητάμε τώρα Είμαι πολύ φανατικά υπέρ του εργαλείου, Το χρησιμοποιώ και στη δουλειά μου ως άνθρωπος της επικοινωνίας, σχεδιάζουμε με αυτό στρατηγικές και μηνύματα. Είναι ένα φοβερά χρήσιμο εργαλείο, εάν ξέρεις να το χρησιμοποιείς. Οπότε να ξεκινήσω με την πρώτη ερώτηση: Λέμε συχνά, ή μάλλον το λέτε εσείς που κάνετε τις έρευνες, κυρίως λίγο αμυντικά για να δικαιολογήσετε τις ενστάσεις; Λέτε ότι μια δημοσκόπηση είναι φωτογραφία της στιγμής; Τι σημαίνει αυτό;

Γιάννης Κωνσταντινίδης: Να σας ευχαριστήσω πρώτα από όλα και εγώ για αυτή τη συνομιλία, την βρίσκω όντως πολύ ενδιαφέρουσα και ελπίζω ότι θα είναι και χρήσιμη. Πράγματι, «δημοσκόπηση ίσον φωτογραφία της στιγμής». Είναι ένας όρος που ακούμε πολύ συχνά να λένε οι δημοσκόποι, προσωπικά την αποφεύγω γιατί ακριβώς έχει γίνει κλισέ. 

Είναι αλήθεια όμως πως είναι ο εύσχημος τρόπος να πούμε ότι οι ψηφοφόροι πλέον έχουν κάθε μέρα διαφορετική προτίμηση. 

Δεν είναι λοιπόν άμυνα, είναι μια πραγματικότητα. Σκεφτείτε τη φωτογραφία. Όταν μας φωτογραφίζουν. Προφανώς παίρνουν το στιγμιότυπο κλασμάτων του δευτερολεπτου. Δεν έχουμε στη φωτογραφία ούτε ό,τι κάναμε λίγο πριν, ούτε τι κάνουμε λίγο μετά. Το ίδιο συμβαίνει και με μια ερώτηση πρόθεσης ψήφου. Σε μια ερώτηση πρόθεσης ψήφου, ο συμμετέχων στην έρευνα δίνει μια απάντηση. Την αμέσως προηγούμενη στιγμή ή την αμέσως επόμενη δεν έχουμε ιδέα τι σκεφτόταν, η αντιστοιχία είναι υπαρκτή Μπορεί να μη μάθουμε ποτέ ούτε καν αν ήθελε κάποιος να φωτογραφηθεί, αν κάνουμε τον  παραλληλισμό με τη φωτογραφία.

Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να μην μάθουμε ποτέ αν ήθελε καν να απαντήσει αυτό που εννοούσε ή μάλλον αν ήταν απολύτως βέβαιος για αυτό. Αν τα μαζέψω όλα αυτά τα αντίστοιχα μεταξύ των δύο συνθηκών θα έλεγα ότι το πρόβλημα, αν υπάρχει ένα πρόβλημα με τις δημοσκοπήσεις, είναι ότι επιμένουμε στο ερώτημα της πρόθεσης ψήφου

Αν λοιπόν ρωτούμε τι θα κάνεις την Κυριακή; Ένας άνθρωπος, ένας ψηφοφόρος, θα πρέπει να μας δώσει μια κάποια συγκεκριμένη απάντηση. Αν ο ίδιος δεν είναι βέβαιος για την απάντηση αυτή, αν δηλαδή ένα λεπτό πριν σκεφτόταν δύο κόμματα ή τρία και ένα λεπτό μετά, μπορεί να μετάνιωσε για αυτό που μόλις μας είπε, τότε καταλαβαίνετε ότι έχουμε χάσει αυτή την αβεβαιότητα στα ευρήματά μας. Έχουμε πάρει μόνο μία απάντηση για ένα κόμμα, ενώ στην πραγματικότητα στο μυαλό του ανθρώπου αυτού υπάρχουν περισσότερα κόμματα. Ή υπάρχει και η σκέψη να μην προσέλθει στην κάλπη, για παράδειγμα. Άρα, το πρόβλημα δεν είναι η δημοσκόπηση και φυσικά δεν είναι μια οποιαδήποτε κοινωνική έρευνα και κάνετε πολύ σωστά που το επισημαίνετε  αυτό.

Το πρόβλημα είναι το ερώτημα της πρόθεσης ψήφου σε μια κοινωνία και σε μια χρονική περίοδο όπου η μεταβλητότητα και η αβεβαιότητα είναι μεγάλες. Εμείς λανθασμένα επιμένουμε μόνο σε ένα ερώτημα: στο ερώτημα της πρόθεσης ψήφου. 

Β.Ε: Να πούμε εδώ ότι έχετε επιχειρηματολογήσει, από σας το έχω διαβάσει και το έχω «αγοράσει» αυτό δηλαδή, έχω πειστεί ότι είναι εντελώς διαφορετική η στάση αν δεν έχουν προκηρυχθεί και εκλογές. 

Γ.Κ: Σωστό είναι και αυτό που λέτε, διότι ακριβώς λόγω αβεβαιότητας οι πολίτες αποφασίζουν την ύστερη των στιγμών. Ξέρετε, οι πολίτες έχουν πολλά άλλα πράγματα στην καθημερινότητά τους, εκτός από το να σκεφτούν τα κόμματα και τον δημόσιο βίο γενικότερα. Για τους περισσότερους η πολιτική είναι κάτι το οποίο θα το σκεφτούν μην σας πω ακόμη και το τελευταίο βράδυ προ των εκλογών, Στα exit polls τα ΄χουμε δει: πάντοτε καταγράφουν ένα 10- 15% ανθρώπων που αποφασίζουν τι θα ψηφίσουν την ίδια μέρα ή το προηγούμενο βράδυ. Θα σας έλεγα λοιπόν ότι ένα μήνα ή 6 εβδομάδες πριν τις εκλογές, το ποσοστό αυτό είναι σήμερα στην Ελλάδα ακόμη και 35%. Το ξέρω ότι μιλάμε για αδιευκρίνιστη ψήφο της τάξης του 10-15% όμως σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και ανθρώπους οι οποίοι ενώ δηλώνουν ένα κόμμα, την αμέσως επόμενη στιγμή, σκέφτονται ότι ίσως θα μπορούσε να είναι και ένα άλλο. Όχι γιατί κάνουν πλάκα ή λένε ψέματα εσκεμμένα αλλά γιατί πραγματικά πιέζονται να δώσουν μια συγκεκριμένη απάντηση, ενώ στο μυαλό τους υπάρχουν 2 και 3 επιλογές και φυσικά δεν θα μπορέσουν να βρουν ξανά τον συνεντευκτή ή το δημοσκόπο να του πουν «ξέρεις αύριο πιθανόν θα μετανιώσω ή ήδη μετάνιωσα». 

Β.Ε: Μπορείτε να φανταστείτε να κάνετε μια δημοσκόπηση χωρίς να ρωτάτε την πρόθεση ψήφου; 

Γ.Κ: Α, δεν λέω αυτό, Καταλαβαίνω γιατί το ρωτάτε. Όχι, θα τη βάλω την πρόθεση ψήφου αμέσως μετά.

Β.Ε. Μπορείτε να μας το εξηγήσετε αυτό; Γιατί δεν θα απαλείψετε ποτέ αυτή την ερώτηση από το ερωτηματολόγιο; Ακόμα κι αν δεν είχε πρόβλημα το κανάλι, αν λέγατε στο κανάλι που βγαίνετε στον Αlpha νομίζω… 

Γ.Κ. Σωστά στον Αlpha. 

Β.Ε. Αν λοιπόν ο Αlpha  σας έλεγε: «Ωραία να μην βάλουμε πρόθεση ψήφου». Εσείς θα θέλετε να τη βάλετε; Γιατί; Αυτό έχει σημασία να το εξηγήσουμε.

Γ.Κ. Την ερώτηση πρόθεσης ψήφου θα την έβαζα γιατί πράγματι χρειάζεται μια τέτοια καταγραφή ακόμη και για λόγους σύγκρισης με άλλες ερωτήσεις που προσωπικά θεωρώ πιο εύστοχες και θα σας πω ποιες είναι αυτές.

Θεωρώ ότι την καλύτερη εικόνα για τα κόμματα και την συμπεριφορά του ψηφοφόρου απέναντί τους τη δίνει η ερώτηση «πόσο πιθανό είναι να ψηφίσετε τη Νέα Δημοκρατία, τον ΣΥΡΙΖΑ και τα λοιπά κόμμαυα σε μια 10 βάθμια κλίμακα από το μηδέν ως το 10;». Χρειάζεται λοιπόν, μέσα στην πρόθεση ψήφου, να βάλουμε και μια ερώτηση που θα καταγράφει τη βεβαιότητα. Είναι άλλο να σας πω εγώ ότι 100% θα ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ και άλλο να σας πω 70%, άλλο να σας πω και 50%. Αυτή την πληροφορία δεν την έχουμε γιατί ο άνθρωπος ο οποίος έχει 70% ή 50% μπορεί να πει ΣΥΡΙΖΑ γιατί είναι το μεγαλύτερο ποσοστό του. Μη σας πω δε ότι ένας ολόιδιος, ο οποίος νιώθει και αυτός 70% ΣΥΡΙΖΑ σήμερα, μπορεί για τους δικούς του λόγους, γιατί έχουν άλλη σημασία οι βεβαιότητες για αυτόν, να μην τον πει στον συνεντευκτή τον ΣΥΡΙΖΑ. Δηλαδή 2 κατά τα άλλα οι ίδιοι άνθρωποι να συμπεριφερθούν διαφορετικά εξαιτίας του ότι εμείς κάναμε μια ερώτηση πολύ κλειστή, αν θέλετε, η οποία απλώς ζητά να μας δώσει μια και μόνο απάντηση. Θα έλεγα λοιπόν ότι χρειάζεται η ερώτηση πρόθεσης ψήφου, είτε ενισχυμένη από μια ερώτηση βεβαιότητας για αυτό που μόλις μας είπε, είτε με λίγο διαφορετικό τρόπο, ώστε να παίρνουμε έξτρα πληροφορία και αν θέλετε μετά να τη συγκρίνουμε αυτήν-πώς να το πω;- την έμμεση απάντηση στο τι θα πράξει την επόμενη Κυριακή, με την καθαρή ερώτηση πρόθεσης ψήφου. Επειδή το έχω κάνει, θα σας πω ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Οι άνθρωποι οι οποίοι δεν φτάνουν στο 80% βεβαιότητα για την ψήφο σε ένα κόμμα, τελικά δεν το ψηφίζουν, παρότι μπορεί να το έχουν δηλώσει. 

Β.Ε. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον ως πολιτική συμπεριφορά. Γι αυτό λοιπόν, για να έρθω στην επόμενη ερώτηση, τις δημοσκοπήσεις δεν τις κάνουμε για να γεμίσουμε τα δελτία ειδήσεων. Είναι σημαντικά εργαλεία για το σχεδιασμό στρατηγικής για τα κόμματα.

Γ.Κ. Έχετε δίκιο σε αυτό. Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα είναι πολλές οι δημοσκοπήσεις που παράγονται στα δελτία ειδήσεων. Ίσως είναι και πολλά τα κανάλια, αλλά αυτό ξεφεύγει της συζήτησής μας. Παρά ταύτα το να τις θεωρούμε περιττές δεν είναι ορθό σε καμία περίπτωση. Αφήνω στην άκρη τις έρευνες κοινής γνώμης και τις κοινωνικές έρευνες, όπως αναφέρατε προηγουμένως, οι οποίες για εμφανέστατους λόγους είναι χρήσιμες.

Ακόμη και σε μια δημοσκόπηση μετράμε μια σειρά ταυτίσεων, μια σειρά πεποιθήσεων του εκλογικού σώματος, τη συσχέτιση αυτών τελικά με την ψήφο, το πριν και το μετά. Αυτά είναι στοιχεία χρήσιμα για την ανάλυση μιας κοινωνίας. Δεν ισχυρίζομαι ότι η χρησιμότητα των κοινωνικών επιστημών είναι το ίδιο προφανής με αυτή της ιατρικής ή τελοσπάντων της ρομποτικής, αλλά σε κάθε περίπτωση η δημοσκόπηση είναι ένα εργαλείο των κοινωνικών επιστημών και γι αυτό θα πρέπει να είναι σεβαστή. 

Β.Ε. Γνωρίζουμε τις καταγγελίες για τις δημοσκοπήσεις θα τις συζητήσουμε και λίγο πιο κάτω. Πιστεύετε ότι επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά; Δηλαδή, αν υποθέσουμε ότι είμαι αναποφάσιστη και δεν ξέρω τι θα ψηφίσω. Με το που βλέπω τις δημοσκοπήσεις, θα θέλω να πάω με τον κερδισμένο, ακόμα και σήμερα εν έτει 2023; Δηλαδή, θα με επηρεάσει η δημοσκόπηση στην ψήφο μου;  

Γ.Κ. Κοιτάξτε, η δημοσκόπηση στην ουσία μας δίνει πληροφορία για το πώς σκέφτονται οι άλλοι και το πώς σκέφτονται οι άλλοι το χρειαζόμαστε ως πληροφορία για την οποιαδήποτε συμπεριφορά μας.

Η αλήθεια είναι ότι λίγοι νιώθουν τόσο σίγουροι για τους εαυτούς τους που δεν ενδιαφέρονται για το πώς συμπεριφέρονται οι άλλοι γύρω τους ή για το τι θα πουν οι άλλοι ουσιαστικά για τη δική τους συμπεριφορά. 

Αυτό κάνει μια δημοσκόπηση, μας δίνει πληροφορία. Υπό την έννοια αυτή, όλοι την αναζητούμε και πράγματι είναι πιθανόν να μας επηρεάσει. Αυτό που η επιστημονική έρευνα έχει δείξει είναι ότι η κατεύθυνση επηρεασμού δεν είναι πάντοτε η ίδια. Τι εννοώ με αυτό; 

Εσείς είστε αναποφάσιστη, βλέπετε ότι προηγείται η Νέα Δημοκρατία; Λέτε: «Ας πάω με τον νικητή». Ένας άλλος, σαν εσάς αναποφάσιστος, μπορεί να δει ότι η Νέα Δημοκρατία είναι μπροστά και να πει: «Εντάξει, δεν χρειάζεται να πάω κι εγώ στην κάλπη και να δώσω τη συναίνεσή μου σε ένα κόμμα με το οποίο έχω και μια-δυο επιφυλάξεις, ένα-δύο προηγούμενα, άρα δεν θα πάω». Ένας τρίτος, ας τον πούμε αναποφάσιστο κι αυτόν, αλλά με κλίση προς τον ΣΥΡΙΖΑ, θα δει ότι η Νέα Δημοκρατία είναι μπροστά και μπορεί να σπεύσει να φτάσει στην κάλπη και να στηρίξει τελικά τον ΣΥΡΙΖΑ ως αντιδεξιός, να το πούμε έτσι, ακριβώς επειδή θα δει τη Νέα Δημοκρατία μπροστά. 

Θέλω να πω ότι η ίδια πληροφορία γίνεται αντιληπτή με διαφορετικό τρόπο από κάθε έναν αναποφάσιστο ή αποφασισμένο. Και τελικά, αυτές οι επιδράσεις αλληλοαναιρούνται ή, εν πάσει περιπτώσει, δεν μπορούμε ποτέ με σιγουριά να πούμε ότι γενικά μια δημοσκόπηση ενισχύει τον πρώτο και ρίχνει τον δεύτερο. Μπορεί να συμβεί σε μια χώρα, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όμως στην ίδια χώρα, σε μια άλλη χρονική στιγμή ή σε μια άλλη χώρα, η επίδραση δεν θα είναι η ίδια. Δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι μονόπατη, μονόπλευρη η επίδραση των δημοσκοπήσεων. Σε αυτό θέλω να είμαι πολύ καθαρός. 

Β.Ε. Πιστεύω ότι απαντήσαμε με σαφήνεια στο γιατί πρέπει να κάνουμε δημοσκοπήσεις. Τώρα ποιες είναι καλές δημοσκοπήσεις; Αυτές με το τηλέφωνο, αυτές που κάνετε διαδικτυακά ή οι συνεντεύξεις; Υπάρχουν καλές και κακές μέθοδοι δημοσκοπήσεων; Τώρα μιλάμε για την πολιτική και ειδικά για τις εκλογές. 

Γ.Κ. Ξέρετε, υπάρχει μια διαφορά στην χρήση των μέσων επικοινωνίας στις μέρες μας. Αυτό το ξέρουμε. Έχουμε αφήσει το σταθερό τηλέφωνο, έχουμε πιάσει το κινητό, έχουμε αφήσει το κινητό, είμαστε σε μια οθόνη υπολογιστή. Χρησιμοποιώ πρώτο πληθυντικό, αλλά στην πραγματικότητα δεν κάνουμε όλοι την ίδια χρήση. Δεν κάνουμε την ίδια μεταβολή. Τι θέλω να πω: υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μετακινηθεί από το σταθερό, άλλοι που δεν έχουν μετακινηθεί, κάποιοι που χρησιμοποιούν το κινητό, άλλοι που δεν το χρησιμοποιούν. 

Υπό την έννοια αυτή εάν θέλουμε να πλησιάσουμε το σύνολο του εκλογικού σώματος, πλέον δεν μπορούμε να το κάνουμε χρησιμοποιώντας το σταθερό τηλέφωνο, γιατί απλούστατα έχουμε φύγει από την εποχή που οι περισσότεροι Έλληνες είχαν ένα σταθερό τηλέφωνο στο σπίτι, το οποίο μάλιστα το σήκωναν κιόλας. Άρα, χρειάζεται να κάνουμε μια μεταβολή στα μέσα συγκέντρωσης των πληροφοριών μας, στις συνεντεύξεις μας δηλαδή, χρησιμοποιώντας περισσότερα του ενός μέσα: και το σταθερό και το κινητό τηλέφωνο και σίγουρα τις online έρευνες.  

Θα πρότεινα την μίξη των μεθόδων συμπλήρωσης ενός ερωτηματολογίου σε μια δημοσκόπηση, δηλαδή και το ένα και το άλλο και το τρίτο. Γιατί το ξέρετε: το σταθερό τηλέφωνο σχεδόν δεν αναγνωρίζουν τον ήχο τους οι νεότεροι ψηφοφόροι, το αφήνουν να χτυπάει πολλές φορές. Θα έχει τύχει να το δούμε.

Επίσης τα κινητά, παρότι όλοι έχουμε από ένα, υπάρχει, ξέρετε, μια τάση να μην το σηκώσουμε  να απαντήσουμε σε μια έρευνα, γιατί πάντοτε κάποιος θα μας ψάξει, κάποια εφαρμογή, ή κάποιος μπορεί να θέλει να μιλήσει μαζί μας. Ενώ στον υπολογιστή μας μπορούμε να το κάνουμε πιο οργανωμένα. Χρειάζονται όλα, ωστόσο. 

Β.Ε: Η μέθοδος προσαρμόζεται, αυτό πρέπει να το καταλάβουμε, δεν υπάρχουν ορθοδοξίες. Η μέθοδος προσαρμόζεται στην κοινωνική πραγματικότητα. 

Γ.Κ: Σωστά το λέτε. Προσαρμόζεται στην πραγματικότητα. Τώρα που έχουμε περισσότερα κινητά τηλέφωνα και είμαστε συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο, προφανώς και θα αναζητούμε τον κόσμο εκεί που βρίσκεται. 

Β.Ε: Να το πούμε λαϊκά: παλιότερα πήγαινες στην πλατεία με το ερωτηματολόγιο να μαζέψεις απαντήσεις γιατί εκεί ήταν μαζεμένος ο κόσμος. Τώρα, στην ψηφιακή εποχή, πας στο Facebook και το κάνεις, αυτό πρέπει να το εξηγήσουμε. Δεν υπάρχει κάτι μυστήριο ή κάποιος δόλος. O δημοσκόπος ψάχνει τον κόσμο εκεί που βρίσκεται συγκεντρωμένος για να πάει να τον ρωτήσει. 

Γ.Κ: Έτσι όπως το λέτε. Προ 20 ετών ξεκίνησα να δουλεύω στο χώρο των δημοσκοπήσεων ως συνεντευκτής. Θυμάμαι ότι χτυπούσα τις πόρτες. Έτσι, μια-μια. Άνοιγε, όμως, ξέρετε η εξώπορτα σε πόλεις, εννοώ η κάτω της εισόδου. Άνοίγε πολύ εύκολα. Μπορεί να έχανες μερικούς ανθρώπους στα διαμερίσματα που δεν ήθελαν να συμμετέχουν, αλλά εύκολα περνούσες στο σαλόνι των ανθρώπων. Έχω πιει καφέδες, δηλαδή με συνεντευξιαζόμενους, πολλούς. Αυτό σήμερα δεν μπορώ να το φανταστώ να γίνεται. Αν δηλαδή χτυπήσετε εσείς στην πόρτα, το θυροτηλέφωνο θα σας ανοίξουν και μετά θα σας ανοίξουν διαμερίσματα; Δεν μπορούν να γίνουν σήμερα αυτά τα πράγματα. 

Β.Ε: Εδώ σήμερα δεν ανοίγουμε στην απογραφή.

Γ.Κ: Πολύ σωστά. 

Β.Ε: Οπότε τώρα πάμε σε ένα αγαπημένο μου θέμα που το βλέπω για παράδειγμα στο τουίτερ με διάφορους που κάνουν διάφορα poll εν είδει δημοσκοπήσεων στα οποία ρωτούν όσους τους ακολουθούν τι θα ψηφίσουν και προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι ακόμα και να απαντούσε στο poll όλο το τουίτερ, είναι άχρηστο γιατί δεν υπάρχει οργανωμένο δείγμα. Χωρίς οργανωμένο δείγμα, δεν μπορούμε να κάνουμε σοβαρή έρευνα. Αυτό πρέπει να μας το εξηγήσετε. Την αντιπροσωπευτικότητα. Εννοώ πως ξέρετε ότι όσοι έχετε ρωτήσει δεν είναι όλοι πλούσιοι, για παράδειγμα.

Γ.Κ: Σωστά το ρωτάτε, μιλάμε για την αντιπροσωπευτικότητα. Συνήθως όμως, οι άνθρωποι που κάνουμε τις έρευνες την εννοούμε με συγκεκριμένο τρόπο. Φτάνουμε, αν θέλετε, μέχρι εκεί που μπορούμε να φτάσουμε. Θα σας πω γιατί το λέω αυτό. Τηρούμε ποσοστώσεις όπως λέμε. Δηλαδή, ψάχνουμε την αντιστοιχία μεταξύ δείγματος και πληθυσμού ως προς το φύλο, την ηλικία, τη γεωγραφική περιοχή ως προς μεταβλητές, δηλαδή οι οποίες είναι εύκολα εντοπίσιμες. Άρα λοιπόν, ένα δείγμα σε μια δημοσκόπηση τηρεί τις αναλογίες φύλου, ηλικίας, γεωγραφικής περιοχής, δεν υπάρχει αμφιβολία επί αυτών. 

Ωστόσο, υπάρχουν χαρακτηριστικά τα οποία δύσκολα μπορούν να εντοπιστούν και στον πληθυσμό και άρα πολύ δυσκολότερα μπορούν να εντοπιστούν και στο δείγμα ή τέλος πάντων να υπάρξει μέριμνα για την τήρηση της αναλογίες. Για παράδειγμα, πλούσιοι και φτωχοί. Ρωτάτε πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι δεν μετέχουν μόνο πλούσιοι στο δείγμα μας; Δυσκολευόμαστε σε αυτό, διότι ακόμη και αν κάνουμε την ερώτηση εντός του ερωτηματολογίου για το εισόδημα ενός ανθρώπου, δεν είμαστε σίγουροι ότι θα πάρουμε τη σωστή απάντηση. Και ξέρετε ότι σωστή απάντηση για το εισόδημα των πολιτών δεν μπορεί να πάρει ούτε η ελληνική πολιτεία. Οπότε γιατί να μπορεί να το κάνει αυτό ο δημοσκόπος. Θέλω να τονίσω μια ακόμα σημαντική παράμετρο: ο πολιτικός προσανατολισμός ή κομματική επιλογή στην πρότερη φάση που λέμε. 

Β.Ε: Συμβαίνει και το άλλο. Ξέρετε συχνά το παραβλέπουμε, αλλά σε κάποιες περιοχές, και θα με συγχωρέσουν ώρα όσοι ακούν από τη Βόρεια Ελλάδα, είναι και οι οπαδικές προτιμήσεις, η ομάδα. 

Γ.Κ: Σωστά, σωστά. 

Β.Ε: Φαντάζομαι ότι δεν ρωτάτε «Τι ομάδα είστε;» πριν την ερώτηση της πρόθεσης ψήφου. 

Γ.Κ: Όχι! Γενικά μπορούμε να ρωτάμε πράγματα για τα οποία έχουμε την εικόνα στον πληθυσμό, για κάποια δεν την έχουμε. Εντάξει. Ξέρω ότι έχουν γίνει έρευνες για το πόσοι είναι Αρειανοί και πόσοι Παοκτσήδες αλλά και αυτές δεν είναι απογραφικά στοιχεία. Στην ουσία χρησιμοποιούμε απογραφικά στοιχεία για να μπορέσουμε να κάνουμε την αντιστοίχιση. Όταν φτάνουμε στο ερώτημα της προηγούμενης ψήφου έχουμε ένα απογραφικό στοιχείο, ας το πούμε έτσι, την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ρωτάμε τους ανθρώπους την ώρα που τους βάζουμε στο δείγμα, δηλαδή τους ζητούμε τη συμμετοχή. Μπορούμε να τους ρωτήσουμε πόσο χρονών είστε, μπορούμε να ρωτήσουμε σε ποια περιοχή μένετε ώστε να δούμε αν έχουμε συμπληρώσει τις αναλογίες για την ηλικία και τη γεωγραφική περιοχή, αλλά δεν μπορούμε να τους ρωτήσουμε με το καλημέρα «Είστε Νέα Δημοκρατία;» κι αν τυχόν μας πουν ότι είναι και εμείς έχουμε πάρει ήδη πολλούς Νεοδημοκράτες να τον αποκλείσουμε. Θέλω να πω ότι εκ των προτέρων δεν μπορούμε να ξέρουμε ένα βασικό χαρακτηριστικό που είναι η προηγούμενη ψήφος. Αφήνω στην άκρη το αν θα μας πει η αλήθεια, αλλά σίγουρα δεν μπορούμε να την έχουμε εκ των προτέρων. 

Β.Ε: Ας δείξουμε τώρα και τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Θέλω να το πούμε ανοιχτά: υπάρχει ένα θέμα υποεκπροσώπησης του ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις. Έχω μιλήσει ιδιαιτέρως, όχι με ες΄σς, με άλλους φίλους που είναι πολύ καλοί ερευνητές. Και μου λένε ότι το φαινόμενο της υποεκπροσώπησης του ΣΥΡΙΖΑ είναι ο εφιάλτης τους, γιατί αυτό που βρίσκουν στην έρευνα δεν αντιστοιχεί καθόλου με το ποσοστό της τελευταίας κάλπης. Και συνεπώς δεν μπορεί να εμφανίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι παίρνει 23% και 24. Λένε ότι θα φάνε τέτοιο κράξιμο που δεν θα μπορούν να βγουν από το σπίτι. Αλλά αυτό θέλω να μας εξηγήσετε πως το λύνετε. 

Γ.Κ: Έχουν δίκιο οι άνθρωποι με τους οποίους έχετε μιλήσει και θα έλεγα κι εγώ το ίδιο, ότι πράγματι δεν εντοπίζονται στα δείγματα των δημοσκοπήσεων των τελευταίων ετών ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ.  Υποεκπροσωπούνται. Είναι σαν να λέμε, για να το κάνω πιο σαφές, ότι έχουμε πάρει ένα δείγμα που δεν έχει 50% γυναίκες, 50% άνδρες έχει για κάποιο λόγο 70 άνδρες, 30 γυναίκες. Αυτό προφανώς μοιάζει εφιαλτικό, διότι αμέσως φοβάται ο ερευνητής ότι για κάποιο περίεργο λόγο, ανεξήγητο, τουλάχιστον εκ πρώτης όψης, δεν έχει καταφέρει να βρει ανθρώπους που να μοιάζουν με τον πληθυσμό του. Άρα, λοιπόν, είναι ένα σημαντικό καμπανάκι. Τι κάνουμε με αυτό, να πω αρχικά πριν εξηγήσω το γιατί, ότι αυτό που κάνουμε με τον… εφιάλτη είναι να προχωρήσουμε σε μια εκ των υστέρων διόρθωση στο δείγμα

Τι θα πει αυτό; Ότι αντιστοιχίζουμε όσους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ έχουμε βρει, οι οποίοι είναι λιγότεροι όπως είπαμε στο σύνολο, με έναν συντελεστή μεγαλύτερο της μονάδας ώστε κάπως να τους κάνουμε περισσότερους, έτσι να τους μεγαλώσουμε ως όγκο, να τους αυγατίσουμε να μου επιτρέψετε να πω, παρότι ο όρος μόνο επιστημονικός δεν είναι. Κατ’ αντιστοιχία, τους ψηφοφόρους Νέας Δημοκρατίας που, ας πούμε, ότι υπερεκπροσωπούνται στα δείγματα των τελευταίων ετών,  τους δίνουμε ένα συντελεστή μικρότερο της μονάδας, ώστε στην ουσία να τους συρρικνώσουμε κατά κάτι και τελικά το δείγμα μας να μοιάζει με αυτό του πληθυσμού, βάσει της ψήφου στις προηγούμενες εκλογές. Αυτό είναι μια τεχνική που εφαρμόζουμε. Θέλω να το τονίσω από την αρχή για να μην δημιουργείται η εντύπωση ότι ο ερευνητής μένει να κοιτάζει τον εφιάλτη. Ενεργεί. 

Β.Ε: Μας λέτε δηλαδή ότι είναι μαγειρεμένα τα αποτελέσματα των ερευνών.

Γ.Κ: Μαγειρεμένα δεν είναι. Είναι σταθμισμένα

Β.Ε. Είναι επιστημονική η μέθοδος που μας περιγράψατε; Το κάνει η Στατιστική γενικά ό,τι και να μετράει; 

Γ.Κ: Ναι βεβαίως. Να το πούμε αυτό πολύ καθαρά.  Η στάθμιση όπως ονομάζουμε την τεχνική αυτή, είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται ευρύτατα στη Στατιστική προκειμένου να δημιουργηθεί ως προς ένα χαρακτηριστικό που θεωρούμε βασικό, ένα δείγμα που να προσομοιάζει περισσότερο στον πληθυσμό.

Ειδικά, ξαναλέω, εάν δεν έχουμε κάποιον άλλον τρόπο. Για παράδειγμα, αν μας τύχαινε στους άνδρες και τις γυναίκες, μπορεί να πετούσαμε την έρευνα για να την ξανακάνουμε από την αρχή, ώστε να μαζέψουμε 50-50. Αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε με την προηγούμενη ψήφο, διότι δεν μπορούμε να τους ρωτήσουμε τι ψήφισαν στην αρχή της συζήτησης, στην αρχή της συνέντευξης. Άρα, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι μια εκ των υστέρων τεχνική και είναι αυτή ακριβώς που σας περιγράφω. 

Άρα μπορεί τα δείγματα να έχουν λιγότερους ΣΥΡΙΖΑ ψηφοφόρους του 2019, όμως για αυτό μέριμνα ο ερευνητής προκειμένου να το αντιμετωπίσει και τελικά να έχει ένα δείγμα που να μοιάζει με τον πληθυσμό. 

Θα μου επιτρέψετε όμως να πω και κάτι δεύτερο: αυτή η απουσία ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι μόνιμη., Είναι αυτής της περιόδου, δεν είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό και γι αυτό και θα απέρριπτα με ευκολία την συχνά διατυπωμένη άποψη ότι οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ έχουν κάτι με τους δημοσκόπους και για αυτό δεν τους απαντούν, τους κλείνουν το τηλέφωνο, τους βρίζουν και τα λοιπά. Αυτά τα πράγματα δεν συμβαίνουν

Αυτό που όντως είναι αληθές είναι ότι δεν υπάρχουν στο δείγμα και άρα θα αναρωτηθείτε πολύ λογικά γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δεν μετέχουν αν δεν είναι ζήτημα εχθρότητας των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ προς τους δημοσκόπους. 

Θα σας έλεγα 1-2 πιθανούς λόγους. 

Η μια πιθανότητα είναι ότι ένας ψηφοφόρος, όχι μόνο του ΣΥΡΙΖΑ, ένας ψηφοφόρος δεν λέει την αλήθεια ουσιαστικά για την ψήφο την προηγούμενη γιατί έχει μετανιώσει για αυτή, θέλει να μην το θυμάται. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι παρότι το ψήφισε το κόμμα Χ, δεν το έκανε με βεβαιότητα, με όλη τη σιγουριά και άρα με ένα τρόπο μετριάζει την πράξη του με το να λέει ότι δεν την έκανε. Είτε δηλαδή έχει μετανιώσει, είτε δεν την πιστεύει ολοκληρωτικά και χρησιμοποιεί τη δημοσκόπηση έτσι κάπως για να μειώσει την καθαρότητα της απόφασής του. Γιατί η απόφαση ψήφου είναι καθαρή, ενώ η δημοσκοπική απάντηση μπορεί να μην είναι πολύ καθαρή ή τέλος πάντων δεν έχει και κάποια αξία.

Υπό την έννοια αυτή, οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ στη συγκεκριμένη περίοδο εκτιμώ ότι δεν λένε την αλήθεια για την προηγούμενη ψήφο τους. Προτιμούν ίσως να πουν ότι δεν ξέρουν, ότι δεν θέλουν να δηλώσουν την προηγούμενη ψήφο τους, αυτό εννοώ, ενώ είναι εκεί. Μετέχουν δηλαδή στην έρευνα χωρίς να δηλώνουν την αλήθεια. Και για να μην το συγκεκριμενοποιούμε στο ΣΥΡΙΖΑ. Θα σας πω και θέλω να επιμείνουμε σε αυτό ότι την περίοδο αμέσως μετά τις εκλογές του Γενάρη του 2015, το φαινόμενο αυτό το παρατηρούσαμε για τους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας. Αυτοί ξαφνικά είχαν εξαφανιστεί από τα δείγματα. 

Β.Ε: Ξέρουμε, ξέρουμε γιατί. Έλεγαν ότι είχαν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ. 

Γ.Κ: Θέλω να πω ότι αυτό που συμβαίνει πολλές φορές είναι το ότι οι ψηφοφόροι αρνούνται, ας το πω έτσι, τον εαυτό τους σε μια προσπάθεια είτε να το ξεχάσουν, είτε κάπως να μετριάσουν τη σημασία της απόφασής τους. Και αυτό συνήθως συμβαίνει είτε σε ηττημένα κόμματα, δηλαδή στα κόμματα που έχουν χάσει τις προηγούμενες εκλογές και άρα δεν είναι, πώς να το πω, το πιο δημοφιλές να δηλώσεις ανοιχτά ότι στήριξε το ηττημένο κόμμα, Είτε απέναντι σε κόμματα τα οποία δεν έχουν πολύ σταθερούς ψηφοφόρους και ο ΣΥΡΙΖΑ στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και το ηττημένο κόμμα είναι και σταθερούς ψηφοφόρους, δεν έχει. Ή τέλος πάντων το ίδιο σταθερούς όσο η Νέα Δημοκρατία. 

Β.Ε:  Θέλω να κλείσουμε με την εξής ερώτηση. Χθες στην καθημερινή (φύλλο 3ης Απριλίου), ο Παντελής Μπουκάλας που τον παρακολουθώ βέβαια συστηματικά, τον έχω σε μεγάλη εκτίμηση, γράφει ένα αρνητικό άρθρο για τις δημοσκοπήσεις, για τις έρευνες και διερωτάται για τις αντιφάσεις των ερωτώμενων του δείγματος. Πώς γίνεται να δηλώνουμε Οικολόγοι και ότι η πρώτη μας έννοια είναι η κλιματική κρίση και το περιβάλλον και την ίδια στιγμή να πετάμε το σκουπίδι έξω από το παράθυρο στην Εθνικό Οδό ή να χρησιμοποιούμε καλαμάκια. 

Η επισήμανση αυτής της αντίφαση είναι μια συχνή ερώτηση για ανθρώπους που δεν έχουν ασχοληθεί με τις έρευνες και ειδικά τις κοινωνικές. Θέλω να μας πείτε λίγο για τις αντιφάσεις που υπάρχουν στα δείγματα και ειδικά σε αυτές τις γενικές τάσεις της κοινής γνώμης. Αυτές τις κοινωνικές στάσεις όπως τις λέμε. 

Γ.Κ: Το διάβασα το άρθρο του Παντελή Μπουκάλα και πράγματι περιγράφει μια θέση που συχνά συζητιέται: αυτή των αντιφάσεων των δημοσκοπήσεων. Τη φοβάμαι αυτήν την γνώμη, θα σας πω, διότι οδηγεί σε μια απόρριψη των δημοσκοπήσεων και πολύ περισσότερο των ερευνών κοινής γνώμης που έχουν σημαντική αξία. Το είπαμε και προηγουμένως, για την παρακολούθηση των κοινωνικών φαινομένων. 

Αντιφάσεις συχνά εντοπίζονται εξαιτίας αυτού του φαινομένου που λέμε social desirability, δηλαδή της κοινωνικά αποδεκτής άποψης. Το να μην πετάς, λοιπόν, τα σκουπίδια σου ή να μη χρησιμοποιείς πλαστικά καλαμάκια, είναι σήμερα, στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, το πρέπον. Άρα εύκολα ο συνεντευξιαζόμενος ακολουθεί αυτή τη γραμμή. Τώρα, σε ό,τι αφορά τις πολιτικές προτιμήσεις και αυτό το βλέπουμε πολύ συχνά, ας πούμε με την ψήφο για ακροδεξιά κόμματα, αυτή δεν είναι μια κοινωνικά αποδεκτή λύση. Πάντοτε τα ακροδεξιά κόμματα υποεκπροσωπούνται ή μάλλον υποεκτιμούνται στις δημοσκοπήσεις εξαιτίας του ότι οι πολίτες δεν καταγράφουν εύκολα την ψήφο τους, δεν δηλώνουν εύκολα την ψήφο τους για ένα τέτοιο κόμμα. 

Αυτό όντως είναι πρόβλημα, το καταλαβαίνω. Δηλαδή, παραποιεί την πραγματικότητα. Εδώ οι λύσεις είναι είτε προσεκτικές, προσεκτικότερες διατυπώσεις. Θα μου πεις, τι θα πει προσεκτικότερες διατυπώσεις; Θα μπορούσε για παράδειγμα, πολύ βιαστικά το λέω, στο ζήτημα της ψήφου για την άκρα Δεξιά, θα μπορούσε να προστεθεί μια πρόταση του τύπου «Στις μέρες μας όλο και περισσότεροι ψηφοφόροι επιλέγουν ένα κόμμα της Άκρας Δεξιάς. Ποια είναι η δική σας θέση απέναντι σε αυτό;» Με τον τρόπο αυτό είμαστε πιο επιτρεπτικοί, αν θέλετε, απέναντι σε μια άποψη η οποία δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή. Θέλω να πω ότι δεν πρέπει να πετάξουμε τις δημοσκοπήσεις και τις έρευνες κοινής γνώμης λόγω των αντιφάσεων. 

Β.Ε: Αξίζει να προσθέσω ότι ως άνθρωπος που σχεδιάζω μήνυμα, το γεγονός ότι ακόμα είναι ενοχοποιημένη η ψήφος στην ακροδεξιά είναι σημαντικό για το πώς μιλάμε οι υπόλοιποι για την άκρα δεξιά. Το γεγονός ότι κάποιος ντρέπεται να πει ότι ψηφίζει δεν είναι κακό για μένα, σημαίνει ότι υπάρχουν ακόμα περιθώρια να τον πιέσουμε να μην το κάνει. 

Γ.Κ: Εσείς το βλέπετε από την άλλη πλευρά. Εγώ από την πλευρά αυτού που θέλει να καταγράψει την πραγματικότητα, προσπαθώ να κάνω τους ανθρώπους αυτούς να δώσουν την πραγματική εικόνα τους, την πραγματική τους άποψη.

Β.Ε: Να κλείσω με μια «αντιεπιστημονική ερώτηση» η οποία μπορεί και να μην είναι τέτοια γιατί μπορεί να το βλέπετε στις έρευνες. Πιστεύετε ότι θα έχουμε μεγάλη αποχή της στις 21 Μαΐου.

Γ.Κ: Πιστεύω πως ναι. Πρώτα απ’ όλα, και στη συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, με την αποχή έχουμε το ίδιο πρόβλημα που λέγαμε πριν: της κοινωνικά αποδεκτής απάντησης. Δεν είναι πολύ εύκολο να πεις ότι «δεν μετέχεις στη γιορτή της δημοκρατίας», γιατί αυτό είναι το κλισέ. Επίσης, δεν είναι πολύ πιθανό να μετέχεις σε μια έρευνα, να δώσεις χρόνο, να δώσει σκέψη και στο τέλος να πεις ότι «εγώ ξέρεις, αυτά σου τα είπα αλλά δεν θα μετέχω». Θέλω να πω ότι η αποχή στις έρευνες κοινής γνώμης και στις δημοσκοπήσεις και αυτή υποεκτιμάται, δηλαδή δεν βρίσκουμε πάνω από 5-10 στους 100 ανθρώπους που θα απέχουν, κατά δήλωσή τους. Προφανώς ξέρουμε όλοι ότι η αποχή θα είναι πολύ μεγαλύτερη ήδη και θα είναι και μεγαλύτερη από το μεγαλύτερο. Ωστόσο δεν μπαίνουν στον κόπο της συμμετοχής σε μια πολιτική έρευνα αν δεν θα μετέχουν στην κάλπη, άρα έχουμε ένα πρόβλημα υποεκτίμησης της αποχής. 

Παρά ταύτα, συγκρίνοντας παλαιότερου χρονικού σημείου έρευνες με σήμερα, θα έλεγα ότι η αποχή περιμένουμε να είναι μεγαλύτερη για 2 λόγους: Πρώτον, ότι υπάρχει η πεποίθηση πως θα έχουμε και δεύτερες εκλογές και άρα είναι κάπως  ως μη γενόμενες οι πρώτες και άρα το κρίσιμο είναι  οι δεύτερες, άρα πολλοί άνθρωποι θα τις αφήσουν τις πρώτες, μη θεωρώντας τις κρίσιμες. Και το δεύτερο σημείο είναι ότι τα αρνητικά συναισθήματα, απογοήτευση, οργή, αγανάκτηση και τα λοιπά οδηγούν πολλούς ανθρώπους στην έξοδο από την εκλογική διαδικασία, καθώς δεν μοιάζει να έχουν επιλογή εντός της εκλογικής διαδικασίας. Δεν έχουν στην ουσία κάποιο κόμμα να επιλέξουν. 

Βλέποντας συνδυαστικά τα δύο, δηλαδή τα αρνητικά συναισθήματα και την προδιάθεση για αποχή λόγω του  ότι θα υπάρχει και δεύτερη εκλογική αναμέτρηση, θεωρώ ότι στις 21 Μαΐου θα δούμε σημαντικό ποσοστό αποχής που δεν θα είναι και ενιαία ως προς την ερμηνεία του. Γιατί θα είναι κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι απογοητεύτηκαν, αλλά θα είναι και κάποιοι άλλοι, οι οποίοι είναι μόνιμα απέχοντες. Είναι αυτό που λέμε η ενεργητική και η παθητική αποχή. Όλες μαζί προστίθενται στην εικόνα, αλλά δεν είναι η ίδια η μία με την άλλη και δεν είναι φυσικά και η ίδια τα ποσοστά. Θέλω να πω η αναλογία ενεργητικής και παθητικής. Όμως εγώ μιλώ για ενεργητική αποχή, αυτή περιμένω ότι θα είναι μεγαλύτερη, αυτή δηλαδή που θα είναι από άποψη

Β.Ε: Μήπως θέλετε να ρισκάρετε την πρόβλεψη αναφορικά με τις επιδόσεις της Άκρας Δεξιάς, εάν τελικά επιτραπεί κάθοδος κάποιου ακροδεξιού κόμματος, δηλαδή κάποια μετεμψύχωση του κόμματος του Κασιδιάρη.Θέλετε να μου κάνετε κάποια πρόβλεψη, αν έχετε κιόλας ή αν το κρίνετε σκόπιμο, για το πώς θα πάνε εκλογικά;

Γ.Κ:  Ναι, εκτιμώ ότι στον χώρο της Άκρας Δεξιάς το κόμμα του Ηλία Κασιδιάρη είναι κυρίαρχο και γίνεται όλο και πιο κυρίαρχο για τους πολύ προφανείς λόγους ότι ασχολούμαστε άπαντες με αυτό. Άρα θέλω να πω ότι σίγουρα κυριαρχεί επί των υπολοίπων κομμάτων του χώρου. Η εκτίμησή μου και ξεκινά, μην σας πω, τουλάχιστον 12 μήνες πίσω, είναι ότι το κόμμα του Ηλία Κασιδιάρη, αν συμμετέχει στις εκλογές, θα καταγράψει υψηλό ποσοστό, υψηλότατο ποσοστό. Ποσοστό που πιθανόν θα προσομοιάζει με εκείνο της Χρυσής Αυγής πριν από μία δεκαετία. Στην περίπτωση που τελικά απαγορευτεί η συμμετοχή του, θα έλεγα ότι η οργανωτικότητα του κόμματος αυτού, ακόμη και με αρχηγό φυλακισμένο, εντυπωσιακό αλλά αληθές, είναι τόσο μεγάλη που θα περίμενε κανείς ότι εύκολα μπορεί να διοχετευθεί προς κάποιο άλλο σχηματισμό του χώρου, εάν δείξει το δρόμο ο Ηλίας Κασιδιάρης. Θα μπορούσε να είναι ένα από τα από τα κόμματα που μετριούνται στις δημοσκοπήσεις ή το πιθανότερο να είναι το κόμμα του κυρίου Κανελλόπουλου. Πάντως, η ευκολία με την οποία μπορεί να δοθεί το σύνθημα και να μετατοπιστούν οι ψήφοι για το κόμμα του Κασιδιάρη σε ένα άλλο κόμμα είναι τόση που θα έλεγα πως είναι σχεδόν βέβαιη η είσοδος ενός τέτοιου τύπου κόμματος στο επόμενο Κοινοβούλιο, κατά τη γνώμη μου

Β.Ε. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει πάρα πολύ και το λέω όσο πιο ψύχραιμα γίνεται. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τη συζήτηση.

Γ.Κ. Εγώ σας ευχαριστώ. Πολύ διαφωτιστική. Σας ευχαριστώ πολύ.

Μια (μάλλον) επίμονη πληθωριστική συγκυρία

 

Γράφει ο Ιωάννης Μουστάκης

Η σταδιακή επανεκκίνηση της διεθνούς οικονομικής δραστηριότητας, ύστερα από μία παρατεταμένη περίοδο συντονισμένων δημοσιονομικών ενισχύσεων και νομισματικών χαλαρώσεων, ήταν αναμενόμενο να διαδεχθεί την αναβίωση των εδώ και καιρό ανενεργών πληθωριστικών πιέσεων στις δυτικές οικονομίες. Αυτή η προσδοκώμενη εξέλιξη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αναζωογονημένη ζήτηση, την έλλειψη εργατικού δυναμικού, και τη διαταραγμένη παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα – απότοκα στοιχεία όλα των επιμέρους δραστικών μεταβολών στην κατανάλωση λόγω της πανδημικής κρίσης. 

Ειδικότερα, όσον αφορά την πλευρά της προσφοράς, οι μακρόχρονες καραντίνες προκάλεσαν την εν πολλοίς παράλυση της παραγωγικής διαδικασίας. Όμως, ακόμη κι όταν αυτή η ακινησία βηματικά ξεκίνησε να εκλείπει, οι στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας που προκλήθηκαν από τις μαζικές κοινωνικές παροχές επιβράδυναν την επαναφορά της προσφοράς σε ικανοποιητικά της ζήτησης επίπεδα, καθότι αυτές λειτούργησαν ως αντικίνητρο στην επιστροφή των εργαζομένων στην εργασίας τους. Εν τω μεταξύ, οι καταναλωτικές απαιτήσεις για συγκεκριμένου τύπου αγαθά κι υπηρεσίες, όπως οι ηλεκτρονικές συσκευές κι οι μεταφορικές υπηρεσίες, γνώρισαν και συνεχίσουν να γνωρίζουν μια άνευ προηγουμένου αύξηση εξαιτίας των ανεπαρκειών στην κάλυψη επειγουσών εξ αποστάσεως αναγκών. Έτσι, η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης έχει οδηγήσει σε αναθέρμανση του ρυθμού αύξησης του επιπέδου τιμών.

Για να γίνουν περισσότερο απτές οι συνέπειες αυτής της δυσαρμονίας των δυνάμεων της αγοράς στις τιμές, μερικά ποσοτικά στοιχεία θα ήταν χρήσιμα. Στην Ευρώπη, οι τιμές ενέργειας έχουν εκτοξευθεί σε νέα ιστορικά υψηλά, με την τιμή του φυσικού αερίου να έχει υπερδιπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο, το κόστος εκπομπής ρύπων διοξειδίου του άνθρακα να έχει αυξηθεί πάνω από 60%, και τη ζήτηση για λιγνίτη να έχει σκαρφαλώσει κατά 64% για το ίδιο διάστημα [Πηγή]. Επίσης, τα διεθνή ναύλα φορτηγών πλοίων έχουν εκτιναχθεί ξεπερνώντας κατά 420% τις περσινές τιμές [Πηγή]. Γίνεται, λοιπόν, εύκολα κατανοητό πως η συνδυαστική επίδραση των παραπάνω ανοδικών τροχιών θα οδηγήσει σε περαιτέρω διόγκωση των τιμών μιας ευρείας γκάμας υλικών και άυλων προϊόντων, όπως τρόφιμα κι ηλεκτροδότηση, αφού το ενεργειακό κόστος παραγωγής και το μεταφορικό κόστος διανομής έχουν έχουν ήδη συμπαρασυρθεί προς τα πάνω.

Πράγματι, οι προβλεπόμενες αποτυπώσεις των τάσεων σε ευρύτερο επίπεδο διαφαίνονται ήδη. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή, ένα συνολικό μέτρο προσέγγισης του πληθωρισμού, στην Ευρωζώνη είναι 3% πάνω τον Αύγουστο σε σχέση με πέρυσι, και 0,8% πάνω σε σχέση με τον περασμένο Ιούλιο – μια άνοδος που έχει να επαναληφθεί από τον Νοέμβριο του 2011 [Πηγή]. Η εικόνα είναι παρόμοια στις Ηνωμένες Πολιτείες, μιας κι εκεί η αύξηση του πληθωρισμού τον Ιούλιο υπολογίζεται στο 5,4% σε σχέση με πέρυσι – το μεγαλύτερο καταγεγραμμένο άλμα από τον Ιούλιο του 2008 [Πηγή]. Στην Ελλάδα, μια οικονομία με κατ’ εξοχήν εισαγωγικό χαρακτήρα, η εισαγωγή πληθωρισμού είναι αναπόφευκτη, με αποτέλεσμα το μέγεθος αυτού να έχει ανέλθει κατά 1,4% τον Ιούλιο σε σύγκριση με πέρυσι τον ίδιο μήνα [Πηγή].

Με τα δεδομένα των τιμών να υπερβαίνουν τις μακροπρόθεσμες επιδιώξεις των κεντρικών τραπεζών, η παγκόσμια συζήτηση πλέον περιστρέφεται γύρω από μια πιθανώς χρονοβόρα παροδικότητα του φαινομένου. Μπορεί θεσμικά να διακηρύσσεται, σε μια απόπειρα αποφυγής αυτοεκπληρούμενων προσδοκιών αχαλίνωτου πληθωρισμού, ότι η κλιμακωτή ομαλοποίηση του εφοδιαστικών ροών θα καταστήσει την προσφορά ικανή να ανταπεξέλθει στην τρέχουσα ζήτηση κι έτσι θα επέλθει ισορροπία τιμών, αλλά ένα τέτοιο αφήγημα συγκρούεται με μία σειρά ειλημμένων αποφάσεων οικονομικής πολιτικής της Αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η παρέκκλιση από τις κάποτε άτεγκτες δεσμεύσεις για πληθωριστικούς στόχους αρκετά κάτω του 2% [Πηγή] μαζί με την προλείανση του εδάφους για περικοπή της έκτασης του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης [Πηγή] μαρτυρούν πώς πραγματικά συλλαμβάνεται η ανθεκτικότητα του πληθωρισμού από τις εν λόγω νομισματικές αρχές, θέτοντας έτσι εν αμφιβόλω την όποια πίστη στην συντομία της νέας πραγματικότητας.

 

“κ.Ελευθεριάδου, γιατί δεν κάθεστε να μεγαλώσετε το μωρό σας;”


Τη Βίκυ Ελευθεριάδου την “εντοπίσαμε” στο facebook. Όχι τώρα, προεκλογικά αλλά εδώ και κάμποσα χρόνια, μας είχε κάνει εντύπωση το γεγονός ότι μια νέα γυναίκα που τότε μόλις είχε επιστρέψει από το εξωτερικό στις Σέρρες παρακολουθούσε το δημοτικό συμβούλιο της πόλης της και ανέβαζε στην προσωπική της σελίδα σχόλια για ό,τι είχε ακούσει εκεί. Ένα φεγγάρι εργάστηκε και εδώ, στο FACT καταγράφοντας ειδήσεις κυρίως από τη Μεγάλη Βρετανία όπου και έχει σπουδάσει και εργαστεί στο Εργατικό Κόμμα Βρετανίας.

Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα νέου ανθρώπου που σπούδασε στο εξωτερικό, φρόντισε να εξοπλιστεί με εμπειρίες και επιστρέφοντας στην ιδιαίτερή της πατρίδα, τις Σέρρες πρέπει να επανεφεύρει, κυριολεκτικά, τον εαυτό της αφού οι συνθήκες εκεί είναι πολύ διαφορετικές.

Σήμερα, μητέρα ενός βρέφους, κατεβαίνει υποψήφια Δημοτική Σύμβουλος στην πόλη των Σερρών με το συνδυασμό “Διάβαση Πεζών”.

“Είμαι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με μεταπτυχιακή ειδίκευση στις πολιτικές της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Ένωση από το Πανεπιστήμιο Birkbeck του Λονδίνου. Αγαπώ την Αυτοδιοίκηση. Πήρα μέρος ως ερευνήτρια στην καμπάνια του Εργατικού Κόμματος για τις δημαρχιακές εκλογές του Λονδίνου το 2008 και τις γενικές και αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010 στο Κένσινγκτον. Το φθινόπωρο του 2010 εργάστηκα ως εθελόντρια στην προεκλογική εκστρατεία του Δημοκρατικού Κόμματος στη Νέα Υόρκη και την καμπάνια της Ομοσπονδιακής Βουλευτού Κάρολιν
Μαλόνι για τις ενδιάμεσες εκλογές. Στην Ελλάδα επέστρεψα το 2011 και έκτοτε ζω στις Σέρρες, απ’ όπου κατάγομαι, και είμαι ενεργό μέλος στη δημοτική παράταξη “Διάβαση Πεζών”.”.

Τη ρωτάω τι την έμαθε η πολιτική και μάλιστα σε κοινωνίες, όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, με μακρά δημοκρατική παράδοση και υψηλά στάνταρντς στη διεξαγωγή του προεκλογικού αγώνα.

“Νομίζω ότι έμαθα αυτό που χρειάστηκα περισσότερο το διάστημα της εγκυμοσύνης που συνέπεσε με την περίοδο ανεργίας του συζύγου μου: να αντιληφθώ τη σχετικότητα της έννοιας του χρόνου,στο πεδίο, δηλαδή την καθημερινότητά μου καθώς την αξία της υπομονής όχι ως βασανιστική καρτερικότητα αλλά ως διαφορετική αντίληψη του timing. Συνηθίζουμε να λέμε ότι κάθε μέρα που περνάει δεν θα την ξαναζήσουμε ποτέ αλλά βλέπω ότι και οι γιαγιάδες μας είχαν ένα δίκιο όταν επεσήμαναν ότι η ζωή μεν είναι πολύ μικρή αλλά την ίδια στιγμή είναι και πολύ μεγάλη”.

Πώς βίωσε την κρίση ως νέος άνθρωπος στην επαρχία;

“Παραδόξως, η κρίση, οι συνέπειες της οποίας ήταν ορατές γύρω μου με βοήθησε να ξεπεράσω τη φάση εσωστρέφειας. Όλα αυτά που συνέβαιναν και συμβαίνουν ακόμα κάνουν επιτακτική τη συμμετοχή. Να βγούμε από το μικρόκοσμό μας, να σηκώσουμε τα μανίκια και να δούμε πως μπορούμε να εργαστούμε από κοινού για να πάμε παρακάτω”.

Παρ’όλα αυτά όμως, μ’ενα μωρό επτά μηνών γιατί δεν το αφήνετε για τις επόμενες εκλογές;

“Αυτή η ερώτηση μου αρέσει πολύ και με κάνει και γελάω. Μα, το μωρό αφορά η συμμετοχή μου σε αυτές τις εκλογές. Συμμετέχω για το μωρό το δικό μου και κάθε γυναίκας στις Σέρρες. Η συμμετοχή μας λειτουργεί ως επένδυση για το δικό τους μέλλον. Έπειτα, ποιος άλλος από μια νέα μητέρα ξέρει όσα πρέπει να γίνουν στην πόλη μας για τα βρέφη, τα μωρά και τις μητέρες τους από κάποια που είναι ήδη σε αυτή τη θέση; Ποιος άλλος από μια νέα μητέρα μπορεί να αντιληφθεί την ανάγκη μιας πόλης φιλικής προς τα παιδιά; Ποιος άλλος από μια νέα μητέρα μπορεί να αντιληφθεί πόσο σημαντικές είναι οι κοινωνικές παρεμβάσεις στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την οικογένεια και αυτό σε μια περίοδο που επιτέλους, η υπογεννητικότητα έγινε κεντρικό θέμα συζήτησης;

Συμμετέχω για να ζω σε μια όμορφη πόλη”.

Που τη βρίσκετε:
“Διάβαση Πεζών”.

Η επικείμενη επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία

(Φωτογραφία από παλαιότερη συνάντηση του Πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο.

 

Η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Κωνσταντινούπολη (ή στην Άγκυρα όπως λέγεται τις τελευταίες ώρες),  δεν θα είναι μία εύκολη ευκαιρία για όσους ψάχνουν να στηρίξουν την υποψηφιότητά του κ. Αλέξη Τσίπρα για το Νόμπελ ειρήνης.  Ολοι οι ανεμοδείκτες που μας πληροφορούν για το τι γίνεται πλέον στην Άγκυρα, αυτο δείχνουν. Η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής (όπως και κάθε άλλης πολιτικής) είναι πλέον τόσο συγκεντρωμένη στο πρόσωπο του προέδρου Ταγήπ Ερντογάν,  που ακόμα και οι προσωπικοί του σύμβουλοι, δεν θεωρούν ότι ξέρουν πού πηγαίνουμε.

Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, παραδοσιακά ο αποκλειστικός διαχειριστής της εξωτερικής πολιτικής, είναι πλέον περιθωριοποιημένο. Εχουν διαμορφωθεί παράλληλες γραμματείες που εμπλέκονται στην Εξωτερική πολιτικής, το 13% των πρέσβεων είναι διορισμένοι από το κυβερνητικό κόμμα   AKP και δεν προέρχονται από την διπλωματική υπηρεσία. H ίδια η διπλωματική υπηρεσία έχει πλέον καταργήσει τις αυστηρές αξιολογήσεις που εξασφάλιζαν την ποιότητα της.

Η  επίσκεψη του κ. Τσίπρα αντιμετωπίζεται ως μία ευκαιρία για να υπογραμμίσει την απομάκρυνση του απερίγραπτου υπουργού Αμύνης που εκνεύριζε επικίνδυνα την Τουρκία. Τώρα (αφου χάσαμε 4 χρόνια) μπορούμε να συζητήσουμε, λένε. Αλλά τωρα  τι θα συζητήσουμε; Δεν υπάρχουν μεγάλες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να εντυπωσιάσουν. Το Κυπριακό που παραδοσιακά ήταν ο χώρος όπου δοκιμάζονταν οι διαθέσεις της Άγκυρας απέναντι στην Ελλάδα (η γενικοτερα στη Δύση) έχει μπει στο ράφι.  

 

Το Αιγαίο,  -χωρίς Καμμένο- δεν παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα.  Οι δύο χώρες έχουν μάθει τις τελευταίες αρκετές δεκαετίες να ζουν με τις νομικές εκκρεμότητες που δεν έχουν ακόμα λυθεί,  αλλά δεν απειλούν τα συμφέροντα καμιάς πλευράς.

Η μόνη έκπληξη, θα μπορούσε να προέλθει από την ολοκλήρωση και την επισημοποίηση των συμφωνιών που έχουν επεξεργαστεί σιωπηρά τις τελευταίες δεκαετίες οι αρμόδιες επιτροπές του Ελληνικού και του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών. Αλλά οι ανεμοδείκτες στην Άγκυρα δεν υπαινίσσονται μία τέτοια εξέλιξη . Το μόνο που δείχνει προς αυτή την κατεύθυνση, είναι η ανησυχία που εκφράζεται απ’ όσους ασχολούνται με τα ελληνοτουρκικά, για το ενδεχόμενο να διαλέξει ο Τσίπρας να “τσαλαβουτήσει” και σε αυτό το θέμα.  Αυτό που φοβούνται είναι ότι σε με τέτοια περίπτωση ο πολυ πιο έμπειρος και ισχυρός Ερντογάν θα κατάφερνε να εξασφαλίσει πολύ καλύτερους όρους (για τον εαυτό του) από ό,τι κατάφερε να εξασφαλίσει ο Ζόραν Ζάεφ Ζάεφ με την συμφωνία των Πρεσπών.

 

Το πραγματικό πρόβλημα που θα μπορούσε να συζητήσει η Άγκυρα είναι να διερευνήσει τη σκοπιμότητα που οδηγεί στην απόλυτη ταύτιση της Αθήνας με την Συμμαχία του Φυσικού Αερίου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου (Eastern Mediterranean Gas Forum  (EMGF),  που έχει οργανωθεί με άξονα το Ισραήλ και ιδέες του Πρωθυπουργού Μπενζαμίν Νετανιάχου. Ο  αποκλεισμός της Τουρκίας από τη συμμαχία, αντιμετωπίζεται ως πράξη επιθετική πρός την Τουρκίας . Η προβολή “ελληνικών δικαιωμάτων” στην Ανατολική Μεσόγειο με πλήρη αποσιώπηση των δικαιωμάτων που προκύπτουν από την μαζική γεωγραφική παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή – (παρουσία μεγαλύτερη όλων των Συμμάχων)  προκαλει σοβαρα ερωτηματικά.

 

Οι ανησυχίες που εκφράζονται με τελετουργική επαναληπτικότητα για τη Θράκη φαίνεται ότι έχουν σε πολύ μεγάλο βαθμό διαλυθεί  κατα την την διάρκεια των ατελείωτων διεθνων επισκέψεων των αρμοδίων στελεχών της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης

Ο πρόεδρος ο Ερντογάν αναφέρεται στη Θράκη ως χώρο συνεχιζόμενης δραστηριότητας των αντιπάλων του,  (οπαδών του Φετουλάχ Γκιουλέν) και ζητά την δημόσια εκδήλωση της ελληνικής συμπαράστασης που θα επιβεβαιώσει την καθαρή κυριαρχία του παντού, στην “Πολη και στον Κόσμο” .  

Κατά τα άλλα, η Τουρκική εξωτερική πολιτική έχει βυθιστεί στην κινουμενη άμμο των πρώην βιλαετίων  της οθωμανικής αυτοκρατορίας έχει βυθιστεί για καλά στο χώρο που προσπάθησε να αποφύγει τα τελευταία 100 χρόνια που μας χωρίζουν από την αυτοκρατορία.


Άλκης Κούρκουλας

5 facts κι 1 fake για τη Βρετανική Βασιλική Οικογένεια

Του Θύμιου Τζάλλα

1.God Save the Queen

Εφτά στους δέκα Βρετανούς θεωρούν ότι η μοναρχία είναι καλή για τη χώρα τους. Οι άνω των εξήντα είναι λίγο πιο ενθουσιώδεις, αλλά η υποστήριξη προέρχεται από όλα τα ηλικιακά στρώματα, και είναι επίσης υπερκομματική. Υπάρχουν βέβαια άνθρωποι που θεωρούν την ύπαρξη του θεσμού παρωχημένη και αχρείαστη. Και υπάρχουν επίσης οι Ρεπουμπλικάνοι, εκείνοι δηλαδή που πιστεύουν ότι μία δημοκρατία δεν μπορεί να έχει, έστω και συμβολικά, ως αρχηγό κράτους έναν μονάρχη που βρίσκεται στη θέση του κληρονομικώ δικαίω. Όμως, οι Ρεπουμπλικάνοι, εκφράζουν μία αιρετική άποψη, χωρίς δημόσια απήχηση.

  1. Λανθιμική Ελισάβετ

Η Βασίλισσα μπορεί να στείλει πίσω στη Βουλή έναν νόμο με τον οποίο διαφωνεί. Αυτή είναι μία θεωρητική, τυπική εξουσία που δεν έχει ασκηθεί εδώ και 300 χρόνια από βασιλιά. Την τελευταία φορά συνέβη το 1707, όταν η Βασίλισσα Άννα άσκησε βέτο σε νόμο του κοινοβουλίου. Μάλιστα, την ιστορία της Queen Ann θα διηγηθεί στους Βρετανούς ο Γιώργος Λάνθιμος στην επόμενη ταινία του. Η Ελισάβετ δεν έχει πλέον λόγο στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, παρόλα αυτά τις εκφωνεί κάθε χρόνο στη Βουλή, με τρόπο που θα ζήλευε κάθε αυθεντικός πρωταγωνιστής του Λάνθιμου.

  1. Βρετανία χωρίς Βασιλιά

Η Βρετανία υπήρξε κοινοβουλευτική και όχι βασιλευόμενη δημοκρατία, για έντεκα χρόνια στα μέσα του 17ου αιώνα. Το 1642, ο Βασιλιάς Τζέιμς, είχε προσπαθήσει να συλλάβει βουλευτές που τον αμφισβητούσαν, αλλά τον σταμάτησε ο τότε πρόεδρος της Βουλής Γουίλιαμ Λένθαλ. Είναι μία ιστορική στιγμή χειραφέτησης του κοινοβουλίου από τη βασιλική εξουσία. Η διαφωνία λύθηκε τελικά με την προσωρινή κατάργηση της βασιλείας τo 1649. Η λύση δεν ήταν και πολύ ειρηνική. Ο Τζέιμς έχασε το κεφάλι του. Η βασιλεία αποκαταστάθηκε το 1660. Ξέθαψαν μάλιστα τον Όλιβερ Κρόμγουελ, πολιτικό ηγέτη που είχε διατάξει τον αποκεφαλισμό του Τζέιμς, τον κρέμασαν και παρουσίαζαν το κεφάλι του ως έκθεμα στο κοινοβούλιο.

  1. Το σόου στη Βουλή

Για να εκφωνήσει τον λόγο της η Ελισάβετ, πηγαίνει στο κοινοβούλιο του Westminster, αλλά δεν μπαίνει στην αίθουσα της Βουλής των Κοινοτήτων. Σύμφωνα με το εθιμοτυπικό οι βουλευτές κλείνουν κατά πρόσωπο την πόρτα αίθουσας τους σε εκείνον που αναγγέλλει την άφιξη της. Είναι μία διαρκής υπενθύμιση της χειρονομίας του Λένθαλ. Αμέσως μετά όλοι οι βουλευτές βαδίζουν προς την αίθουσα των Λόρδων όπου ακούνε την ομιλία. Ταυτόχρονα, ένας βουλευτής διανυκτερεύει στη βασιλική κατοικία, ως όμηρος υποτίθεται του παλατιού, ώστε να μην συμβεί κάτι κακό στην Ελισάβετ, όσο εκείνη βρίσκεται στη Βουλή.

  1. Κάρολος ο λομπίστας

Κατά καιρούς ο πρίγκηπας Κάρολος πιέζει την εκάστοτε κυβέρνηση για δημόσια ζητήματα που τον απασχολούν: από την τύχη της ομοιοπαθητικής στα δημόσια νοσοκομεία μέχρι την αγορά κατάλληλων ελικοπτέρων από τις ένοπλες δυνάμεις. Οι επιστολές είναι μία μορφή πολιτικής παρέμβασης της βασιλικής οικογένειας. Η ύπαρξή τους αποκαλύφθηκε από τον Guardian το 2005. H κυβέρνηση ξόδεψε 400 εκατομμύρια λίρες και δέκα χρόνια στα δικαστήρια ώστε οι επιστολές να μην δημοσιευτούν, αλλά έχασε τη μάχη το 2015.

+1 fake story

Τουλάχιστον οι επιστολές υπήρχαν, σε αντίθεση με την υποτιθέμενη παρέμβαση της Ελισάβετ υπέρ του Brexit την οποία επινόησε πριν το δημοψήφισμα ο Μάικλ Γκόουβ, ηγετικό στέλεχος της καμπάνιας για το Leave.

*Ο Θύμιος Τζάλλας είναι πολιτικός επιστήμονας και καταγράφει για το FACT τις ειδήσεις από τη Μεγάλη Βρετανία. Άρθρα του δημοσιεύονται στην Καθημερινή, το Inside Story και τη LIFO.
Για να λαμβάνετε στο ε-μέηλ σας τις σημαντικότερες ειδήσεις της ημέρας εγγράφεστε εδώ

 

Brexit: «O Μπαρνιέ μας έριξε χειροβομβίδα»

European Union Commissioner for Internal Market and Services Michel Barnier during a press conference on Green Paper consultation on the Modernisation of EU Public Procurement Policy at the EU Commission headquarter in Brussels, Belgium, 27 January 2011. EPA/OLIVIER HOSLET

Χειροβομβίδα σήμερα στο Brexit. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διένειμε στις 27 χώρες το προσχέδιο της συμφωνίας αποχώρησης των Βρετανών. Στις 120 σελίδες προβλέπονται όλα όσα συμφώνησαν προφορικά οι δύο πλευρές τον Δεκέμβριο. Μόλις όμως τα είδαν γραμμένα οι ευρωσκεπτικιστές της Βρετανικής κυβέρνησης, άρχισαν να λένε στους δημοσιογράφους ότι ο διαπραγματευτής της ΕΕ, Μισέλ Μπαρνιέ τους έριξε χειροβομβίδα.

Στο Brexit, ένα ζήτημα υψηλού εθνικού συμβολισμού, οι Βρετανοί δεν θέλουν να λαμβάνουν από τις Βρυξέλλες οδηγίες που ρυθμίζουν εσωτερικά τους ζητήματα, όπως τις σχέσεις της Βορείου Ιρλανδίας με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο.

Τον Δεκέμβριο η Τερέζα Μέι συμφώνησε στο να μην υπάρξουν σύνορα μεταξύ της Βορείου Ιρλανδίας και της Ιρλανδίας. Ούτε οι Βρετανοί, ούτε η ΕΕ θέλουν σύνορα σε μία προβληματική περιοχή στην οποία η ειρήνη διασφαλίστηκε σχετικά πρόσφατα, το 1997.

Οι Βρυξέλλες λοιπόν συμπεριέλαβαν στο σημερινό προσχέδιο την προφορική συμφωνία του Δεκεμβρίου. Μόνο που η Bρετανική κυβέρνηση έχει επίσης υποσχεθεί στους ψηφοφόρους Brexit: δηλαδή έλεγχο της μετανάστευσης, έξοδο από την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση. Πώς είναι δυνατόν αυτό να επιτευχθεί, αν δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο (του οποίου μέρος είναι η Βόρειος Ιρλανδία) και την Ιρλανδία;  

Η Μέι προκειμένου η διαπραγμάτευση να προχωρήσει τον Δεκέμβριο, είπε ότι θα βρει έναν τρόπο, ώστε οι συνοριακοί έλεγχοι να είναι ηλεκτρονικοί. Από την αρχή ο σχεδιασμός για ηλεκτρονική επιτήρηση χιλιάδων εμπορικών συναλλαγών και μετακινήσεων σε ένα σύνορο 500 χιλιομέτρων, έγιναν δεκτοί με σκεπτικισμό τόσο από τις Βρυξέλλες, όσο και από τον Βρετανικό Τύπο. Η ελαφρότητα υπουργών, όπως ο Μπόρις Τζόνσον ο οποίος με επιστολή του που έγινε γνωστή χθες το βράδυ προς τη Μέι, παρομοίωσε το ηλεκτρονικό σύνορο ανάμεσα στις δύο χώρες με τον τρόπο που η δημοτική αρχή έκανε ηλεκτρονικούς ελέγχους στον δακτύλιο του Λονδίνου επί δημαρχίας του, ενισχύει την πεποίθηση ότι οι Βρετανοί μάλλον αερολογούν.

Οι Βρυξέλλες όμως πήραν τον Δεκέμβριο αυτό που ήθελαν από τους Βρετανούς. Τη δέσμευση τους για τη μη ύπαρξη συνόρου. Αν η Μέι το καταφέρει ηλεκτρονικά έχει καλώς, αν όχι, η Βόρειος Ιρλανδία δεν θα έχει σύνορα με την ΕΕ. Αυτό φυσικά οι Συντηρητικοί, και ειδικά οι Ενωτικοί Βορειοϊρλανδοί δεν θέλουν ούτε να το ακούσουν, αφού σημαίνει de facto αποχώρηση της Βορείου Ιρλανδίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Την Παρασκευή, η Μέι αναμένεται να προειδοποιήσει τις Βρυξέλλες να μην απειλούν την ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Και που να μην είχαν συμφωνήσει τον Δεκέμβριο!

Θύμιος Τζάλλας

Brexit: Οι Βρυξέλλες αλλάζουν τους ανθρώπους (upd)

Το ιστορικό, πλέον, tweet με το οποίο ο Martin Selmayr, ειδικός διαπραγματευτής για το Brexit ανακοινώνει οι διαπραγματευτικές ομάδες Βρετανίας και ΕΕ κατέληξαν σε σχέδιο συμφωνίας.

Η Μεγάλη Βρετανία συμφώνησε σε όλα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε η διαπραγμάτευση του Brexit να προχωρήσει στη δεύτερη φάση της. Η Τερέζα Μέι εγγυήθηκε τα δικαιώματα των 3,5 περίπου εκατομμυρίων ευρωπαίων υπηκόων που ζουν το Ηνωμένο Βασίλειο (το υποτιθέμενο ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί της πρωθυπουργού), θα πληρώσει τον λογαριασμό του Brexit (“άμα δεις χρήματα, σφύρα μου”, είχε διαμηνύσει ο Μπόρις Τζόνσον στον Μισέλ Μπαρνιέ) και συναίνεσε στη διατήρηση της υπάρχουσας σχέσης της ΕΕ με τη Βόρεια Ιρλανδία.

Τα παραπάνω ήταν κόκκινες γραμμές για τους Brexiteers, αλλά όπως πολύ καλά γνωρίζουμε και στην Ελλάδα, οι Βρυξέλλες αλλάζουν τους ανθρώπους. Έτσι, ο υπουργός Brexit Ντέιβιντ Ντέιβις είπε ότι πλέον η δική του κόκκινη γραμμή είναι το καλύτερο δυνατό Brexit“. Αυτή η γραμμή είναι τόσο κόκκινη, όσο είναι και το αόρατο σύνορο στη Βόρεια Ιρλανδία.

Μάικλ Γκόουβ και Μπόρις Τζόνσον (το ηγετικό δίδυμο της καμπάνιας για το Leave) συνεχάρησαν την Τερέζα Μέι για την προσωπική της νίκη. Όπως είχε σημειώσει ο Τζον Ρέντουλ του Independent, η χορογραφία της εβδομάδας με τις ολονύκτιες, δραματικές διαπραγματεύσεις εξυπηρετεί την πρωθυπουργό αφού την παρουσιάζει ως σκληρή διαπραγματεύτρια, ενώ στην πραγματικότητα απλώς καθυστέρησε μία συμφωνία που δεν είναι καλή. Σας θυμίζει τίποτε;

Το πώς ακριβώς θα παραμείνει η Βόρειος Ιρλανδία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η υπόλοιπη Βρετανία θα φύγει, δεν το γνωρίζουμε. Αν δοθεί απάντηση, καλό είναι να την πουν και στην πρωθυπουργό της Σκωτίας. Η Νίκολα Στέρτζον, λίγα λεπτά μετά την επίτευξη της συμφωνίας, βγήκε στο Twitter για να πει ότι αφού η Βρετανία θα φύγει από την ΕΕ με αόρατο σύνορο, το ίδιο μπορεί να κάνει και η Σκωτία όταν να αποχωρήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ασαφές παραμένει και το ποσό που θα δώσουν τελικά οι Βρετανοί. Οι ίδιοι λένε 45-50 δισεκατομμύρια ευρώ, η ΕΕ υποστηρίζει ότι συμφώνησαν επί της αρχής, και όχι συγκεκριμένο νούμερο.

Παρά τις ασάφειες, η σημερινή μέρα υπήρξε πολύ σημαντική για δύο λόγους. Πρώτον, η Τερέζα Μέι επιδιώκει ήπιο Brexit με τη στήριξη των Brexiteers. Οι διαφωνούντες είναι οι ακραίοι. Δεύτερον, η Ευρώπη αναγνωρίζει τη στροφή των Βρετανών, και την τελευταία εβδομάδα προσπάθησε να τους βοηθήσει.  Έχουμε πολύ δρόμο ακόμη, τα εμπόδια δεν είναι ξαφνικά μικρότερα, αλλά έγινε μία αρχή.

H διαπραγμάτευση σε ένα tweet: Ο Μάρτιν Σέλμαϊρ, επικεφαλής του γραφείου του Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, ανεβάζει στο τούιτερ φωτογραφία με λευκό καπνό για να υπονοήσει την επίτευξη συμφωνίας.

Τελευταία νέα.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος Michael Gove με άρθρο του στον Telegraph δηλώνει ότι αν η συμφωνία δεν αρέσει στον κόσμο μπορεί να την καταψηφίσει στις επόμενες εκλογές. Ουσιαστικά δεν απευθύνεται στους remainers, αλλά στους brexiteers και τους λέει “εμείς τόσο μπορούμε, αν δεν σας αρέσει αυτό το Brexit, φωνάξτε άλλο”. Αυτό που κάνει την παρέμβαση του σημαντική είναι ότι για πρώτη φορά υπερασπίζονται επιθετικά τον συμβιβασμό στο δικό τους εκλογικό κοινό. Και επίσης ακούγεται όλο και περισσότερο ότι ο Gove ανέλαβε ουσιαστικά τις διαπραγματεύσεις στη θέση του Ντέβις που γενικώς έχει εξαφανιστεί από το πλάνο.
Το άρθρο στον Telegraph είναι πίσω από paywall αλλά γράφει γιαυτό ο Guardian.
Θύμιος Τζάλλας

Τί αποκάλυψαν τα αρχεία για τη δολοφονία του JFK

Το θέμα

Την Πέμπτη και μετά από σχετική εντολή του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, η υπηρεσία των Εθνικών Αρχείων των ΗΠΑ έδωσε στη δημοσιότητα περισσότερα από 2.800 πολυαναμενόμενα έγγραφα που σχετίζονται με τη δολοφονία του προέδρου Τζων Κέννεντι.  Αρχικά, ενώ ο πρόεδρος Τραμπ και  μετά από πίεση των υπηρεσιών ανέστειλε τη δημοσίευση μέρους του αρχείου για να προηγηθεί μεγαλύτερος έλεγχος για έξι ακόμα μήνες τελικώς χθες το απόγευμα, αιφνιδιαστικά, αποφάσισε να τα δώσει όλα στη δημοσιότητα.

Λίγη ιστορία
Ο πρόεδρος Κέννεντι δολοφονήθηκε στο Ντάλας στις 22 Νοεμβρίου του 1963 και όσον αφορά αυτή την υπόθεση το γεγονός της δολοφονίας είναι το μόνο στο οποίο δείχνουν όλοι να συμφωνούν. Καμία άλλη υπόθεση στην πολιτική δεν παρήγαγε τέτοιο όγκο θεωριών συνομωσίας όσο η δολοφονία του Κέννεντι από τον Λη Χάρβει Όσβαλντ.

Η επιτροπή Warren που διερεύνησε την υπόθεση κατέληξε πως ο Όσβαλντ έδρασε μόνος του αλλά επιτροπή της Βουλής για τη διερεύνηση δολοφονιών το 1979 κατέληξε ότι η δολοφονία Κέννεντι δεν αποκλείεται να είναι αποτέλεσμα συνομωσίας χωρίς βέβαια να υποδεικνύει ποιοι μπορεί να συνωμότησαν. Το πόρισμα του 1979 ενώ αποκλείει τις κυβερνήσεις της Κούβας και της Ρωσίας καθώς και τη CIA, τη Μαφία, το FBI και τις Μυστικές Υπηρεσίες, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να εμπλέκονται άτομα που υπηρετούσαν στις υπηρεσίες αυτές.

Ενδιαφέρον
Ένας από αυτούς που αμφισβητούσαν το πόρισμα της επιτροπής Warren ήταν και ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ ο οποίος πέρυσι και κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα ισχυρίστηκε πως ο πατέρας του συνυποψηφίου του για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων Τεντ Κρουζ από το Τέξας εμπλέκονταν στη δολοφονία. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η αρχική του απόφασή να υιοθετήσει τη συμβουλή των υπηρεσιών και να κρατήσει διαβαθμισμένο μέρος του αρχείου για ακόμα έξι μήνες μάλλον θα αναζωπύρωναν τις θεωρίες συνομωσίας.

Τι νέο μαθαίνουμε

Παρ’όλο που τ’αρχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα την Πέμπτη είναι ελλιπή περιλαμβάνουν συναρπαστικές πληροφορίες που φωτίζουν μια ολόκληρη εποχή. Διαβάζουμε εμπιστευτικές αναφορές για παζάρια μεταξύ εξόριστων Κουβανών επιχειρηματιών και μέλη συμμοριών του κοινού ποινικού για το πόσο θα κόστιζε η δολοφονία του Κάστρο, άλλες αναφορές που καταγράφουν την υποψία του Κρεμλίνου ότι πίσω από τη δολοφονία κρυβόταν ο Αντιπρόεδρος Λύντον Τζόνσον και σημειώματα αξιωματούχων όπου κατέγραφαν το φόβο τους ότι η κοινή γνώμη δεν θα αποδεχόταν άκριτα και εύκολα τα πορίσματα της έρευνάς τους.

Στη φωτογραφία βλέπετε ένα… τιμοκατάλογο για επιθέσεις σε βάρος αξιωματούχων του καθεστώτος Κάστρο αλλά και στον ίδιο τον Κάστρο.

Όπως παρατήρησε και το Quartz η τιμή των 2cents για να βάλεις στο στόχαστρο τον Κάστρο είναι μάλλον χαμηλό ωστόσο, σύμφωνα με άλλο έγγραφο του αρχείο και συγκεκριμένα με αναφορά της Γερουσίας από το 1975 η τιμή περιλάμβανε το να τον… βρίσεις απλώς.

Φυσικά, τα μεγάλα media outlets στις ΗΠΑ αλλά και ερευνητικές ομάδες πανεπιστημίων έχουν πέσει με τα μούτρα στα αρχεία από το πρώτο λεπτό της δημοσίευσής τους για να βγάλουν το…λαυράκι, εάν υπάρχει. Κάτι τέτοιο με την έννοια της συγκλονιστικής έκπληξης, όχι δεν υπάρχει.
Όπως πάντα οι New York Times που έχουν μεγάλη εμπειρία και στη διερευνητική δημοσιογραφία και στην περιήγηση στα αρχεία έχουν κάνει την πιο ωραία δουλειά και οι υπόλοιποι τη χρησιμοποιούν ως σημείο αναφοράς.
Τι ξεχώρισε λοιπόν, η μέχρι τώρα έρευνα των New York Times:

  • Μία αναφορά που καταγράφει τις πρώτες αντιδράσεις (pdf) ορισμένων κύκλων στη Μόσχα που θέλουν τη δολοφονία Κέννεντι συνομωσία της άκρας δεξιάς την οποία και θα επιχειρήσουν στη συνέχεια να “φορτώσουν” στη Ρωσία.
  • Τηλεγράφημα του FBI (pdf) που χρονολογείται στο 1964 το οποίο αφορά ένα ταξίδι του Όσβαλντ στο Μεξικό, με λεωφορείο, εβδομάδες πριν από τη δολοφονία. Η αναφορά περιλαμβάνει ακόμα και τα ονόματα όσων κάθονται στις θέσεις γύρω από εκείνον καθώς και μια λεπτομερή περιγραφή των ρούχων που φορούσε.
  • Σε μια αναφορά του διευθυντή του FBI Έντγκαρ Χούβερ καταγράφεται η ανησυχία του ότι η αμερικανική κοινή γνώμη δεν θα πίστευε ό,τι είχε γίνει γνωστό για τη δολοφονία. “Πρέπει να προσκομίσουμε αποδείξεις ότι αυτουργός ήταν ο Όσβαλντ”, γράφει.

Απ’όσα διαβάσαμε ξεχωρίσαμε πάλι από τους New York Times και τον Peter Baker που καλύπτει τον Λευκό Οίκο και έχει τεθεί επικεφαλής της έρευνας της συγκεκριμένης ιστορίας τις πρώτες εντυπώσεις του από τα αρχεία. Η εποχή της δολοφονίας ήταν μια περίοδος εμμονής με τον κομμουνισμό και τον Κάστρο αλλά και πολλών μυστικών. Πολύ ωραίες και εύστοχες παρατηρήσεις. Είναι πίσω από paywall αλλά η καλή δημοσιογραφία είναι πολύ ακριβό σπορ!

Τι μπορείτε να κάνετε εσείς με τα αρχεία

Μπορείτε να τα χαζέψετε εδώ ενώ οι New York Times προσκαλούν όσους τα διαβάσουν και ανακαλύψουν κάτι ασυνήθιστο να το επισημάνουν στους δημοσιογράφους που ερευνούν το θέμα.

Βίβιαν Ευθυμιοπούλου.

Τί συμβαίνει με τον αμερικανικό εθνικό ύμνο;

 

San Francisco quarterback Colin Kaepernick, center, kneels during the national anthem before a preseason game against the San Diego Chargers. (Chris Carlson / Associated Press)

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι σίγουρο ότι θα έχει περασει μπροστά από τις οθόνες σας το controversy που έχει ξεσπάσει γύρω από τον αμερικανικό εθνικό ύμνο και αυτούς που στο άκουσμα του πέφτουν στα γόνατα ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Μάλιστα χθες είχαμε μια κορύφωση της έντασης (σίγουρα δεν θα είναι η μόνη) όταν ο αμερικανός Αντιπρόεδρος Μάιλ Πένς αποχώρησε από αγώνα της National Football League στην Indianapolis όταν κάποιοι παίκτες γονάτισαν μέσως μόλις άρχισε η ανάκρουση του εθνικού ύμνου. Της αποχώρησης ακολούθησε τουίτ του Ντόναλντ Τραμπ στο οποίο δήλωνε ότι εκείνος είχε δώσει εντολή στον αντιπρόεδρο να αποχωρήσει αν κάποιοι παίκτες έδειχναν ασέβεια προς τον εθνικό ύμνο και τη σημαία.

Τί συμβαίνει με τον Εθνικό Ύμνο;

Όλα ξεκίνησαν το Σεπτεμβριο του 2016 όταν ο παίκτης των 49rs Colin Kaepernick γονάτισε κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου, πριν την έναρξη ενός αγώνα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αυξανόμενη αστυνομική βία σε βάρος των μειονοτήτων.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά και κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του ο Πρόεδρος Τραμπ άσκησε κριτική στους παίκτες που γονατίζουν στον εθνικού ύμνου αλλά και τους ιδιοκτήτες των ομάδων που δεν απολύουν αυτούς που το κάνουν.

Φυσικά τα σχόλια του προέδρου Τραμπ προκάλεσαν ένα πολύ μεγάλο debate για την ελευθερία της έκφρασης κι έτσι καθώς είναι μάστορας στο να διχάζει την κοινή γνώμη το θέμα αναμένεται να… αναφλέγεται όλα τα σαββατοκύριακα της αγωνιστική περιόδου.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός αναλυτής για να καταλάβει ότι η κίνηση ήταν προσχεδιασμένη. Λίγο πριν τον αγώνα ο αντιπρόεδρος Πενς είχε τουϊτάρει ότι ανυπομονεί να δει το παιχνίδι αν και είχε σκοπό να αποχωρήσει αφού προφανώς γνώριζε ότι θα υπήρχαν παίκτες που θα γονάτιζαν κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου όπερ και εγένετο.

Γιατί ο Τραμπ ξεκινάει ένα νέο διχασμό.

Σύμφωνα με την ανάλυση του BBC, στις δημοσκοπήσεις, οι αμερικανοί πολίτες εμφανίζονται διχασμένοι. Οι περισσότεροι δηλώνουν δυσαρεστημένοι με τη στάση των παικτών αλλά την ίδια στιγμή δεν εγκρίνουν καθόλου και τις αντιδράσεις του Τραμπ.
Με τα εσωτερικά και τα εξωτερικά προβλήματα να συσσωρεύονται ο Ντόναλντ Τραμπ θεώρησε καλή ιδέα να στρέψει την προσοχή αλλού ρίχνοντας λάδι σε μια εξαιρετικά εύφλεκτη κοινή γνώμη.

Κάποια FACTS

  • Τέσσερις είναι οι εθνικοί ύμνοι χωρών που δεν έχουν καθόλου στίχους. Οι Ισπανοί ερίζουν ακόμα για το ποιοι πρέπει να είναι οι στίχοι του δικού τους ύμνου. Ίσως όχι η καλύτερη περίοδος να το επιλύσουν.
  • Ο ελληνικός έθνικός ύμνος με τις 158 στροφές του Ύμνου στην Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού είναι ο εκτενέστρερος στον κόσμο.
  • Ο αρχαιότερος εθνικός ύμνος είναι αυτός των Ολλανδών. Ο “Wilhelmus” γράφτηκε γύρως στα 1570 για να γίνει ο εθνικός ύμνος της Ολλανδίας το 1932.
  • Η Ιαπωνία που κατέχει το ρεκόρ του πιο σύντομου εθνικού ύμνου έχει και το ρεκόρ και των αρχαιότερων στίχων. Ο Kimigayo βασίζεται σ’ενα ποίημα του 10ου αιώνα.
  • Το καλύτερο για το τέλος. Ο συντάκτης του αμερικανικού εθνικού ύμνου δανείστηκε την διάσημη μελωδία του (όλοι γνωρίζουμε τον αμερικανικό εθνικό ύμνο τουλάχιστον από τους Ολυμπιακούς Αγώνες) από ένα βρετανικό τραγούδι του ποτού.

National Anthems Info.

Φιλελεύθερος και Χριστιανός σε κρίση συνείδησης.

 

Για να λαμβάνετε στο εμέηλ σας το newsletter με τις σημαντικότερες ειδήσεις κάθε ημέρας εγγράφεστε, δωρεάν, εδώ.

 

Ο μέχρι πρόσφατα ηγέτης των Φιλελευθέρων στη Μεγάλη Βρετανία, Tim Farron έχει προκαλέσει πολλάκις συζητήσεις για τον τρόπο με τον οποίο προβάλλει τη θρησκευτική του πίστη ενώ ανήκει σ’ενα πολιτικό χώρο που ενώ δεν ταυτίζεται με την αθεία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους. Σε πρόσφατο άρθρο του στο iNews ο Φάρον υποστηρίζει ότι αρκετοί Χριστιανοί στη χώρα του αισθάνονται περιθωριοποιημένοι: “Κανείς δεν ενοχλείται με τη χριστιανική σου πίστη μέχρι να δείξεις έμπρακτα ότι την ασπάζεσαι στ’αλήθεια”.

Ζητήσαμε από τον Επίκουρο Καθηγητή της Φιλοσοφίας της Θρησκείας στη Θεολογική Σχολή της Αθήνας, Χαράλαμπο Βέντη να σχολιάσει αυτές τις αποψεις.

 

Φιλελεύθερος και Χριστιανός σε κρίση συνείδησης.

 

Του Χαράλαμπου Βέντη*

 

Στο κείμενό του, ο Tim Farron καταθέτει ένα παράπονο, που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα απλοϊκό έως κουτοπόνηρο τέχνασμα (πιθανόν ανεπίγνωστο στον ίδιο): διαμαρτύρεται ότι ο «κόσμος» θέλει ή μάλλον ανέχεται έναν ακίνδυνο, εξουδετερωμένο χριστιανισμό, που θα προσφέρεται αποκλειστικά και μόνο για φολκλορική ψυχαγωγία και εμπορική φιέστα, αλλά σε καμία περίπτωση ως μέτρο κριτικής αποτίμησης του κόσμου, με δικαίωμα άσκησης δημόσιας κριτικής των σημερινών ηθών και πολιτικών αποφάσεων. O ίδιος όμως, έχοντας πάρει στα σοβαρά την πίστη του, δηλώνει πλέον αποφασισμένος να σπάσει ως χριστιανός τον κλοιό της περιθωριοποίησης των ομοπίστων του στις δυτικές κοινωνίες και να πει επιτέλους τα πράγματα με τ’ όνομά τους – κοντολογίς, ότι οι φιλελεύθερες δυτικές κοινωνίες «έχουν ξεφύγει» από τον ενάρετο δρόμο και νομοθετούν ή νομιμοποιούν ό,τι ακριβώς ο χριστιανισμός απαγορεύει. Γι’ αυτό και πλέον ομολογεί ότι δεν μπορεί να συντάσσεται με τους φιλελεύθερους, αφού αυτοί ακριβώς είναι εκείνοι που προωθούν την αντιχριστιανική στοχοθεσία του ηδονοθηρικού, εγωλάγνου πεπτωκότος κόσμου και μάλιστα επαίρονται γι’ αυτό.

Συνοπτικά, ο Tim Farron μας λέει ότι οι χριστιανοί πληρώνουν με την περιθωριοποίηση και τη λοιδορία το τίμημα της Αλήθειας που κομίζουν. Ο ισχυρισμός αυτός φυσικά ελέγχεται. Του διαφεύγει (;) ότι δεν είναι απαραίτητα σωστό, αληθές ή βαθυστόχαστο οτιδήποτε έχει εκπέσει στο περιθώριο, την αφάνεια και τη χλεύη, καθώς ενδέχεται κάλλιστα (όπως και συμβαίνει συνήθως) να αξίζει την καυστική περιφρόνηση.

Στο βιβλίο του Broca’s Brain, ο αστροφυσικός και εκλαϊκευτής της επιστήμης Carl Sagan ξετινάζει τη διάτρητη λογική των ψευδοεπιστημόνων και λοιπών τσαρλατάνων που επιδιώκουν να θέτουν εαυτούς στο απυρόβλητο της κριτικής, επικαλούμενοι τους διωγμούς που αρχικά υπέστησαν ιστορικές μεγαλοφυΐες μέχρι να έρθει ο καιρός της δικαίωσής τους. Δεν είναι απαραίτητα μεγαλοφυής και αγνών προθέσεων ο κάθε επίδοξος πωλητής της Αλήθειας που καυτηριάζεται από το επιστημονικό κατεστημένο, υπενθυμίζει στους αναγνώστες του ο Sagan.

Πράγματι, πολλοί γέλασαν σε βάρος παραγνωρισμένων ιδιοφυών. Εξίσου όμως γέλασαν αρκετοί (και δικαίως) με τον Μπόζο τον κλόουν. Στην περίπτωση της θρησκείας, η περιθωριοποίησή της μπορεί ευλογότατα να οφείλεται στην ιδρυματική πώρωση, την αναισθησία και τον ανεξέταστο συντηρητισμό των διαχειριστών μιας πίστης, οι οποίοι είναι απρόθυμοι ή και ανίκανοι να συμφιλιωθούν με την επίπονη ανάδυση και τα κεκτημένα της ανοικτής κοινωνίας, όπως την προσδιόρισαν οι Isaiah Berlin και Karl Popper: μιας δυναμικής «πόλης» που αναστοχάζεται, εξελίσσεται και σχεδιάζει βήμα προς βήμα το μέλλον της με βάση τη νέα γνώση και τις καινοφανείς ανάγκες των ανθρώπων, χωρίς τα αναχρονιστικά βαρίδια μιας εμμονικά στατικής και αδιαπραγμάτευτης θρησκευτικής μεταφυσικής, που εγκλωβίζει τον πολίτη στην ασφυκτική μικρόνοια ενός κλειστού κοσμοειδώλου και τα στενά όρια του «μικρού, κακού χωριού».

Η περιθωριοποίηση για την οποία βγάζει μαράζι ο κ. Farron ενδέχεται να οφείλεται στη διαπίστωση του δυτικού ανθρώπου ότι οι μονοθεϊστικές πίστεις αποτελούν κατεξοχήν προ-νεωτερικά μορφώματα με παγιωμένες και αδιαπραγμάτευτες αντιλήψεις, που απλώς αναπαράγουν και συντηρούν ένα μονοδιάστατο και ξεπερασμένο από τη ζωή πρότυπο βίου. Δεδομένου λοιπόν του στατικού και μη αναστοχαστικού χαρακτήρα τους, οι θρησκείες αυτές αντιμάχονται τη νεωτερική κατάκτηση των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων, ως υπονομευτικών της «μίας και μοναδικής Αλήθειας» στην οποία στηρίζονται η μονοτροπία και η συνοχή των παραδοσιακών μονοθεϊστικών κοινωνιών.  Εν προκειμένω, φως στην πορεία αποδρομής του χριστιανισμού στη Δύση ρίχνει η έντιμη παραδοχή του θεολόγου Ιωάννη Πέτρου, ότι “οι θρησκείες, όταν είναι πλειοψηφία σε μια τοπική κοινωνία, συνήθως αδιαφορούν για τις μειοψηφίες και θέλουν να επιβάλουν τη θέλησή τους σε όλους, υποστηρίζοντας ότι αυτό είναι για το καλό τους.

Αντιθέτως, όταν είναι μειοψηφίες, διεκδικούν την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της θρησκευτικής ελευθερίας», προκειμένου να επιβιώσουν, ενώ στη φονταμενταλιστική τους έξαρση, «θέλουν … την επιστήμη και την τεχνολογία αποψιλωμένες από το πολιτιστικό πλαίσιο του μοντέρνου, που είναι οι αντιλήψεις περί ελευθερίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αρχής του υποκειμένου, εκκοσμικευμένης πολιτικής». Αυτό, εξ αιτίας του φόβου τους απέναντι στον σύγχρονο κόσμο της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας και του γεγονότος ότι επιζητούν να επιστρέψουν στον κόσμο του παρελθόντος που στηριζόταν στη βεβαιότητα των απλοϊκών πολλές φορές θρησκευτικών αφηγήσεων.

Ο Tim Farron αποδίδει τη «χριστιανοφοβία» που διαβλέπει γύρω του σε μια νοοτροπία μίσους κατά του προσώπου του Χριστού, θεωρώντας ότι με τη σειρά της η εχθρική αυτή στάση διαχέεται και στους μαθητές Του, κατά το «εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν». Ακόμη κι αν όντως ισχύει αυτό, εν προκειμένω, δεν είναι παρά η μισή αλήθεια και οι μισές αλήθειες είναι τα χειρότερα ψέματα. Η άλλη μισή, που δεν φαίνεται να περνάει καν ως υποψία απ’ το μυαλό του, είναι η διαχρονική προειδοποίηση του ίδιου του Χριστού, ότι «εάν δε το άλας μωρανθή … Εις ουδέν ισχύει έτι ει μη βληθήναι έξω και καταπατείσθαι υπό των ανθρώπων».

Οι δηλώσεις του Tim Farron δείχνουν κραυγαλέα άγνοια και του Χριστιανισμού και του Φιλελευθερισμού και αδικούν αμφοτέρους. Ο Φιλελευθερισμός ομνύει στον πλουραλισμό, συχνά και τον σκεπτικισμό, δεν είναι όμως εγγενώς σχετικιστικός ούτε και αθεϊστικός, το δε πολιτικό ιδεώδες του δεν είναι το αθεϊστικό αλλά το ουδετερόθρησκο κράτος δικαίου, όπως γνωρίζουμε από τον John Rawls κι έπειτα. Ο φιλελεύθερος πολίτης ενδέχεται να είναι πιστός, αγνωστικιστής ή άθεος και μπορεί ωραιότατα να είναι ασκητικός στον προσωπικό του βίο, όπως του υπαγορεύει η θρησκευτική του συνείδηση. Διαμαρτύρεται και αγανακτεί, όμως, με την ποινικοποίηση των θρησκευτικών λεγόμενων αμαρτημάτων και επιθυμεί τη διαμόρφωση ενός μέγιστου πολιτικού και κοινωνικού πλαισίου ελευθερίας, εντός του οποίου η δημόσια παιδεία, η σκέψη, η εμφάνιση και η εν γένει συμπεριφορά των πολιτών δεν θα περνούν από την έγκριση κανενός ιερατείου.

Ο Χριστιανισμός, πάλι, όπως προβάλλεται στα Ευαγγέλια, δεν ανέχεται την εκβιασμένη αρετή (η οποία απορρίπτεται ακριβώς ως δαιμονική), ούτε και την συνακόλουθη κρατική ποινικοποίηση της προσωπικής μας ζωής, χωρίς να είναι σχετικιστική και άμοιρη κανονιστικών αρχών η χριστιανική πίστη (πολλά ενδιαφέροντα επ’ αυτού έχει γράψει ο φωτισμένος Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας).

 

* Ο Χαράλαμπος Βέντης είναι Επίκουρος Καθηγητής της Φιλοσοφίας της Θρησκείας, Θεολογική σχολή του ΕΚΠΑ.