Author: Βίβιαν Ευθυμιοπούλου

Γιώργος Χατζηγιαννάκης: Ο εστιάτορας που αγαπούσε του μαγείρους

 

Γράφει η Θάλεια Τσιχλάκη

Αργά το βράδυ της 10ης Οκτωβρίου «έφυγε» ο Γιώργος Χατζηγιαννάκης, ο άνθρωπος που απελευθέρωσε τη γεύση μας από τη μονοτροπία της ξενομανίας.

Πάγωσα στο άκουσμα της είδησης. Αρνιόμουν να δεχτώ το φευγιό του, ίσως γιατί σηματοδοτούσε και το οριστικό τέλος μιας εποχής. Τι θα ήταν από δω και πέρα η Σαντορίνη χωρίς τον Χατζηγιαννάκη να πριζώνει τους μαγείρους του να πειραματιστούν με το τοματάκι, τη φάβα, τη λευκή μελιτζάνα, το κατσούνι ή το χλωρό και να τους τρέχει στις ταβέρνες του νησιού για να ανακαλύψουν τον τέλειο τοματοκεφτέ, να δοκιμάσουν, παρέα, κουνέλι τυραύγουλο και να προλάβουν τις τελευταίες καρδαμίδες (άγρια χόρτα), πριν ανοίξει η σεζόν; Δεν ήταν λίγοι αυτοί που πέρασαν από τη Σελήνη, ποιον να πρωτοθυμηθώ; Ο Σαντορινιός Χρύσανθος Καραμολέγκος ήταν από τους πρώτους. Από τους υπόλοιπους, πολλοί τον ένιωθαν πατέρα και τον θεωρούσαν μέντορά τους γιατί τους νοιαζόταν κι είχε υπομονή μαζί τους. Γιατί ήξερε να κατευθύνει τον αγριεμένο χείμαρρο της νεανικής τους φαντασίας σε δημιουργικά κανάλια. Ανάμεσά τους ήταν κι ένας Αυστραλός, ο Σκοτ, που δεν θυμάμαι το επίθετό του. Από τη νέα γενιά ξεχώρισε η Κωνσταντίνα Φάκλαρη και μετά, όταν μετέφερε πια την Σελήνη στον Πύργο, ο Νίκος Μπούκης, ο Θοδωρής Παπανικολάου, ο Πάνος Τσίκας, ο Άλεξ Τσιοτίνης ως συνεργάτης κι ο Βασίλης Ζαχαράκης, στο Σελήνη-μεζέ. Μέχρι κι ο Έκτορας Μποτρίνι, που έχει αναλάβει από τον περσινό χειμώνα τη Σελήνη, στη νέα της εποχή – χωρίς να διασταυρωθούν ποτέ οι δρόμοι τους στην κουζίνα – έχει δηλώσει πως τον θαύμαζε και τον τιμούσε ως πατέρα του. Ιδιαίτεροι άνθρωποι, όλοι τους χαρισματικοί, κάποιοι δύστροποι ή αλαφροΐσκιωτοι ως καλλιτέχνες, κάποιοι στοχοπροσηλωμένοι σαν σταχανοβίτες, κάποιοι άλλοι μικρά, φιλόδοξα παιδιά, γεμάτα καπρίτσια κι όνειρα, έτοιμα να μεταμορφωθούν σε απολωλότα πρόβατα με το πρώτο ζόρι στην κουζίνα.

Αναφέροντάς τους, θυμάμαι και κάποια εμβληματικά τους πιάτα, όπως τη μινιμαλιστική σούπα φάβας με μαστίχα της Φάκλαρη, τον αποδομημένο ντάκο με «χώμα» από παξιμάδι, ζελέ τομάτας, «χιόνι» και κρέμα από χλωρό τυρί του Μπούκη, μια εντελώς αφαιρετική προσέγγιση του ντάκου της ελληνικής ταβέρνας. Θυμάμαι όμως και το φαντασιακό ριζότο-σπανακόρυζο-kale-πράσο του Παπανικολάου, με τους γεμισμένους με γιαούρτι «σωλήνες» των πράσων σαν «πόδια» μανιταριών, με κόκκινα, διάστικτα «καπελάκια» από αποξηραμένα βατόμουρα, πάνω σε μια πράσινη «χλόη» από ριζότο, που όταν το έβλεπες περίμενες δικαίως να σκάσει μύτη και μια Αλίκη από τη Χώρα των Γευστικών Θαυμάτων. Και μόνο περιγράφοντάς τα είναι να σαν να ανακαλώ ονόματα σημαντικών σταθμών σε μια παράξενη διαδρομή επιστροφής στο χρόνο, με αφετηρία το 1986 που ο Γιώργος πρωτάνοιξε το εστιατόριο Σελήνη μαζί με την αρχιτεκτόνισσα σύζυγό του, την Έβελυν Βολίκα-Χατζηγιαννάκη. Είχε κι εκείνη ισχυρή προσωπικότητα. Ήταν μια γοητευτική γυναίκα με άποψη και τσαγανό, που συνέβαλε τα μέγιστα στο «χτίσιμο» του γαστρονομικού τοπίου της Σαντορίνης, την οποία ερωτεύτηκαν κι οι δυο τους όταν την πρωτογνώρισαν, νέα κι αλώβητη ακόμα από τον τουρισμό, τη δεκαετία του ’70.

Από τον έρωτά τους για το νησί γεννήθηκε το Σελήνη, το γαστρονομικό παιδί τους στα Φηρά, λίγα μόλις βήματα από τη Μητρόπολη, σε ένα υπόσκαφο κτίριο με πολυεπίπεδες ταράτσες με μαγευτική θέα στην Καλντέρα. Υπήρχε κι ένα εξωτερικό μπαρ, στο τέλος μιας σκάλας με φαρδιά σκαλοπάτια όπου πάντα περίμενε κάποιος σερβιτόρος για να υποδεχτεί τους επισκέπτες του εστιατορίου και να τους οδηγήσει στο τραπέζι τους. Ακόμα θυμάμαι τους δύο παραστάτες της πάνω εισόδου, στο επίπεδο του δρόμου. Στον έναν ήταν σκαλισμένο ένα παράξενο μισοφέγγαρο και στον άλλο υπήρχε ένα γύψινο μπούστο μιας μυστικιστικής φιγούρας μιας γυναίκας-σφίγγας, που σε προϊδέαζε πως θα ζήσεις κάτι μοναδικό.

Από το τέλος της πρώτης κιόλας σεζόν οι Χατζηγιαννάκηδες κατάλαβαν πως έπρεπε να αλλάξουν ρότα στην κουζίνα τους, δίνοντας έμφαση στα λιγοστά, αλλά εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα του νησιού. Τότε ακόμα και ο όρος «τοπική γαστρονομία» ήταν αδόκιμος για την Ελλάδα. Μ’ εξαίρεση ίσως το τοματάκι, κανένας δεν τολμούσε να φανταστεί πως θα μπορούσε να σταθεί στο νησί ένα εστιατόριο περιωπής που θα δούλευε με τα ταπεινά υλικά του άνυδρου τόπου. Βρισκόμαστε στα τέλη εκείνης της άχαρης δεκαετίας του ’80, που ο Έλληνας διψούσε για λάμψη και κοσμοπολιτισμό κι οι τουρίστες, από την άλλη στην πλειοψηφία τους, έρχονταν καρφωτοί για mouzaka και tzatziki και sunset in Oia, αφού αυτά τους διαφήμιζαν οι πράκτορες κι η επίσημη πολιτεία, πακέτο με το syrtaki και το Greek summer.

Στον αντίποδα όλων αυτών, οι ιδιοκτήτες της Σελήνης είχαν αποφασίσει, πηγαίνοντας κόντρα στον ξιπασμό της εποχής, να μας πείσουν πως μπορούμε να απολαμβάνουμε, απενοχοποιημένοι, τις νοστιμιές του τόπου μας, ακόμα και με κοσμοπολίτικο περίβλημα.

Στην προσπάθειά τους αυτή αναζήτησαν πρώτες ύλες από τη ντόπια παραγωγή και γύρεψαν από τους μαγείρους τους να εκσυγχρονίσουν με νέες τεχνικές τις παραδοσιακές συνταγές του νησιού, ώστε να γίνουν οι γεύσεις τους προσπελάσιμες από τη διεθνή τους πελατεία. Έτσι συνέβαλαν, χωρίς να το υποψιάζονται στην εξέλιξη τόσο της τοπικής κουζίνας, όσο και της ελληνικής, γενικότερα. Συνεργάστηκαν με τους ανθρώπους του νησιού, με τους αγρότες, τους οινοποιούς και τις νοικοκυρές, που μοιράστηκαν μαζί τους τη γνώση τους. Έστησαν γαστρονομικές γιορτές και παρακίνησαν επιστήμονες να διοργανώσουν συνέδρια με θέματα το τοματάκι, τη φάβα ή τον γαστρονομικό τουρισμό, κρατώντας τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα στη Σαντορίνη. Σε αυτό το πλαίσιο άρχισαν από τους πρώτους να παραδίδουν, τα πρωινά, στο εστιατόριο μαθήματα μαγειρικής για τους πελάτες τους και πήραν από το χέρι κι εμάς τους δημοσιογράφους, Έλληνες και ξένους, και μας έμαθαν να βλέπουμε το νησί με μια διαφορετική οπτική. Κάπως έτσι απέκτησαν γρήγορα ένα φανατικό κοινό ξένων πελατών, που ερχόταν από την άλλη άκρη της γης στο νησί για να δειπνήσει στη Σελήνη, έχοντας κλείσει τραπέζι μήνες πριν, κάτι που ακόμα δεν έχουν καταφέρει πολλά ελληνικά εστιατόρια.

Τώρα που ο Γιώργος Χατζηγιαννάκης έφυγε για να συναντήσει την αγαπημένη του Έβελυν, που προπορεύτηκε, χρόνια πριν, μείναμε κάποιοι να αναρωτιόμαστε αν θα βρεθούν άνθρωποι να συνεχίσουν το όραμα τους. Αν θα βρεθεί κανείς με τόση υπομονή ώστε να σταθεί απέναντι στη γαστρονομική αμορφωσιά εκείνων που, περιφρονώντας τα ντόπια οστρακόδερμα, θαμπώνονται από τα καβούρια με το μαλακό κέλυφος και τους μπλε αστακούς που ταξιδεύουν εκατοντάδες μίλια, φρεσκο-κατεψυγμένοι, για να «στέψουν» με την υψηλή τιμή τους μια κοινότοπη αστακομακαρονάδα. Αν θα βρεθεί κανείς ικανός να πάει κόντρα στο αδιάφορο κοινό που αποζητά το εύκολο, το παγκοσμιοποιημένο κι απρόσωπο φαγητό. Αν θα βρεθεί κανείς που να πιστεύει στην αλήθεια της γεύσης.

  • Η κυρία Θάλεια Τσιχλάκη είναι η κορυφαία Ελληνίδα γευσιγνώστης, κριτικός εστιατορίων και γνώστης σε βάθος των υλικών και των τεχνικών της ελληνικής και διεθνούς κουζίνας.  Αρθρογραφεί στο FNL και είναι μέλος της κριτικής επιτροπής των FNL Awards.

Για να λαμβάνετε στο εμέηλ σας το δελτίο με τις σημαντικότερες ειδήσεις της εβδομάδας εγγράφεστε εδώ.

Κωστής Παπαϊωάννου: «Ο κατευνασμός αποθηριώνει και αποχαλινώνει την Ακροδεξιά»

 

Συνέντευξη στη Βίβιαν Ευθυμιοπούλου

– κ.Παπαϊωάννου, μελετάτε εδώ και χρόνια, συστηματικά το φαινόμενο του ακροδεξιού εξτρεμισμού στην Ελλάδα. Μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής και τη διάλυσή της πως βλέπεις να εξελίσσεται το φαινόμενο στη συγκυρία της πανδημίας. Έχει αποκτήσει άλλα χαρακτηριστικά ή είναι «η ακροδεξιά που ξέρουμε»; Εάν ναι ποια είναι αυτά; 

Είναι φαινόμενο με συνέχειες και ασυνέχειες, δεν είναι μια ούτε ενιαία η ακροδεξιά. Άλλο πράγμα το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής, άλλος ο εθνολαϊκισμός και η «τηλεοπτική ακροδεξιά» του Καρατζαφέρη και των επιγόνων του. Η Χρυσή Αυγή υπήρξε ανοιχτά εθνικοσοσιαλιστική με σειρά ενεργειών που προσιδιάζουν στο κοινό ποινικό έγκλημα.

Συγκρότησαν τάγματα εφόδου, τρομοκράτησαν, εξαπλώθηκαν στον χώρο: εθνοφυλετική καθαρότητα και οργανωμένο ποινικό έγκλημα ήταν όψεις του ίδιου νομίσματος. Ως προς τούτο, η 7η Οκτωβρίου 2020 αποτελεί ορόσημο για την ελληνική δημοκρατία και τιμά την ελληνική δικαιοσύνη.

Σας θυμίζω ότι δεν ήταν ποτέ αυτονόητο πως οι νεοναζί θα λογοδοτήσουν. Κάθε άλλη απόφαση θα μας γυρνούσε πολύ πίσω, η ηγεσία της ΧΑ δικαιωμένη θα συνομιλούσε από θέση ισχύος με τα στρώματα εκείνα της κοινωνίας που γοητεύτηκαν από την ωμή βία, τον εθνικισμό και τον ρατσισμό. Άρα, με τη ΧΑ, όπως την ξέραμε, ξεμπλέξαμε. Με τα απομεινάρια του νεοναζιστικού περιθωρίου φυσικά όχι. Το δείχνουν τα γεγονότα της Σταυρούπολης. Και είναι ως προς τούτο πολύ ανησυχητική η θεσμική διγλωσσία και οι ίσες αποστάσεις. Ίσες αποστάσεις ανάμεσα σε ποιους;

Tο αρμόδιο υπουργείο Παιδείας δείχνει να φοβάται ή καιροσκοπικά να αποφεύγει να ονοματίσει το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσει. Χρησιμοποιώντας περιπαιχτικά φρασεολογία του παρελθόντος, αναρωτιέμαι «ποιοι χαϊδεύουν σήμερα τα αυτιά των κουκουλοφόρων;»

Έρχομαι τώρα στην άλλη ακροδεξιά. Χρειάζεται προσοχή γιατί είναι μεγάλο λάθος η δαιμονοποίηση όλων των αντιπάλων ως ακροδεξιών. Είναι λάθος πραγματολογικό, δίνει στην ακροδεξιά μεγαλύτερο μπόι από όσο έχει και βοηθάει το πιο σκληρό κομμάτι της να φορέσει στολή παραλλαγής.

Γιατί αν λέμε πως είναι όλοι φασίστες τότε δεν είναι κανένας. Το δεύτερο είναι ένας επίπλαστος εφησυχασμός, ενώ το θηρίο δείχνει πάλι τα δόντια του. Ποιοι έσπευσαν να πουν «Χαλαρώστε, τελειώσαμε με την ακροδεξιά» μετά την καταδίκη; Ήταν η «άλλη ακροδεξιά» και όσοι την έμπασαν στο σαλόνι του πολιτικού μας συστήματος.

Τελειώσαμε όμως; Όταν σε έρευνες, τέσσερις στους δέκα απ’ όσους αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί θα ήθελαν μια νόμιμη Χ.Α.; Όταν λένε πως «το παράκανε» με τη βία και τα εγκλήματα, αλλά χωρίς αυτά θα ήταν χρήσιμη; Άρα, τμήμα σοβαρό του κοινωνικού σώματος έχει παγιωμένες σχέσεις ιδεολογικής συγγένειας ή αντιπροσώπευσης με τον ακροδεξιό χώρο. Μπορεί να μην το παραδέχεται ή να μην το αντιλαμβάνεται, αλλά καλοβλέπει την alt-ακροδεξιά του καναπέ που αφήνει τον αντισημιτισμό της στο χολ πριν μπει στο προεδρικό μέγαρο να ορκιστεί.

Νομίζω πως δεν είναι σωστό να εξοικειωνόμαστε με την εξέλιξη αυτή, να συνηθίζουμε το πρόσωπο του τέρατος που έλεγε ο Χατζιδάκις. Διαρκώς οφείλουμε να εντοπίζουμε και να στηλιτεύουμε κάθε θεσμική διολίσθηση προς ακροδεξιές θέσεις και ρητορική.

 

-Θα περίμενε κανείς ότι η τραυματική εμπειρία της δράσης της Χρυσής Αυγής που κορυφώθηκε στη δολοφονία του συμπολίτη μας Παύλου Φύσσα θα μας έκανε σοφότερους. Έχουμε αποκτήσει καλύτερα ανακλαστικά στον ακροδεξιό εξτρεμισμό; Θυμόμαστε όλοι ότι την εποχή που το λάβαρο της Χρυσής Αυγής κυμάτιζε στο «Κάστρο» του 6ου Διαμερίσματος του Δήμου της Αθήνας λέγαμε ότι ένα cordon sanitaire/ μια «υγειονομική κορδέλα», μια διαχωριστική γραμμή αποκλεισμού και πάνδημης καταδίκης πρωτίστως από συστημικούς παίκτες (τα κόμματα, κυρίως της δημοκρατικής Δεξιάς, την Εκκλησία της Ελλάδος) ήταν ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης. Πρέπει να εμμείνουμε σε αυτή τη στρατηγική; Πως αξιολογείς την επιλογή της κυβέρνησης να ακολουθήσει την αντίθετη «συνταγή» αυτή του κατευνασμού; 

Τι μάθαμε από την 10χρονη περιπέτεια της ΧΑ; Μάθαμε ότι καμιά αδράνεια ή εφεκτικότητα δε συγχωρείται. Αλλά στην Ελλάδα οι θεσμοί ήταν και αδρανείς και εφεκτικοί. Όχι μόνο η αστυνομία, πράγμα γνωστό και τεκμηριωμένο ακόμα και στην αίθουσα του δικαστηρίου. Αλλά και η δικαιοσύνη παρακολουθούσε αδρανής δεκάδες εγκληματικών πράξεων μέχρι να δολοφονηθεί ο Φύσσας και να ξεσηκωθεί το σύμπαν. Και η πολιτική μας τάξη σφύριζε αδιάφορη. Φοβάμαι ότι σήμερα γίνεται το ίδιο λάθος. Και αν το περίφημο οπλοστάσιο της ΧΑ έγινε αντικείμενο έρευνας, το ιδεολογικό της οπλοστάσιο δεν χρειάζεται να το ψάξουμε πολύ. Είναι εδώ, μετά την καταδίκη, business as usual: ξανά κάποιοι κανονικοποιούν τον ρατσισμό, την ισλαμοφοβία, τη μισαλλοδοξία, τον σεξισμό, τον εθνικισμό, τον εθνοφυλετισμό. Άρα, φυσικά συμφωνώ μαζί σας για την ανάγκη «υγειονομικής κορδέλας» αλλά φοβάμαι ότι είμαστε πια πολύ μετά από αυτό το στάδιο. Βάζεις κορδέλα να κρατήσεις κάτι έξω. Τι γίνεται όταν αυτό είναι μέσα;

Σε ό,τι λοιπόν αφορά στην πολιτική του κατευνασμού, ας είμαστε ειλικρινείς: δεν πιστεύω ότι ο Μητσοτάκης είναι ακροδεξιός, όπως ανοήτως λέγεται. Στα θέματα όμως οριοθέτησης και ουσιαστικής στεγάνωσης προς τα δεξιά του, βλέπω απόλυτη αδυναμία που δε δείχνει και πολύ μεγάλο ανάστημα. Στο Μακεδονικό, στο σύμφωνο συμβίωσης, στην ιθαγένεια, στην νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, σε όλα τα ταυτοτικά ζητήματα, τι έκανε; Πήγε με όλο το αντιδραστικό, μισαλλόδοξο, θρησκόληπτο και εθνικιστικό μπλοκ.

Να προβοκάρω λίγο; Αντιστρέφοντας το γνωστό ρητορικό σχήμα, αν ο ΣΥΡΙΖΑ με το αντιμνημόνιο νομιμοποίησε τον λαϊκισμό των πλατειών, τότε ο πρωθυπουργός νομιμοποίησε αυτούς που λίντσαραν τον Μπουτάρη. Με το Μακεδονικό, με την ανοχή στις πολιτοφυλακές και τους φασίστες στο προσφυγικό, με τους αντιεμβολιαστές, πυκνώθηκε ένα συμπαγές άκρο.

Ο κατευνασμός το αποθηριώνει και το αποχαλινώνει. Η χώρα έχει ανάγκη από μια σοβαρή συντηρητική δύναμη που κρατάει αποστάσεις από την ακροδεξιά. Κι αυτό ισχύει σε όλη την Ευρώπη, γιατί και αλλού παρατηρούμε την ίδια διολίσθηση. Μόνο που εμείς, με την εμπειρία των νεοναζί στη βουλή, έπρεπε να είμαστε σοφότεροι. Κι αυτό ισχύει για όλους όσοι συνεργάστηκαν με την άκρα δεξιά σε κάθε της μορφή. Φυσικά άλλη η εθνικιστική «χουντίλα» του Καρατζαφέρη, άλλος ο εθνολαϊκισμός του Καμένου, άλλος ο αντισημιτισμός και οι διαδρομές των τριών σημερινών υπουργών που αποκήρυξαν τον αντισημιτισμό.

Άλλο η κυβερνητική συνεργασία με τέτοια στοιχεία κι άλλο ένα συστημικό μεγάλο κόμμα να τα ενσωματώνει και να τα κανονικοποιεί πλήρως. Εκεί η ιστορία θα είναι πολύ αυστηρή.

– Τελος, τα γεγονότα στη Σταυρούπολη εντάσσονται στο ιστορικό υπόβαθρο της πόλης; Από τα Τρία Έψιλον του Μεσοπολέμου (Εθνική Ένωσις «Ελλάς»), την «Καρφίτσα» και τη δολοφονία Λαμπράκη και τα Τάγματα Εφόδου της Χρυσής Αυγής πρέπει να εντάξουμε τα γεγονότα στη Σταυρούπολη και στο ιστορικό τους πλαίσιο ή αυτές οι αναλογίες είναι επισφαλείς, ελκυστικές ίσως αλλά δεν μας βοηθούν ιδιαιτέρως στην κατανόηση του φαινομένου; Είναι το ιστορικό υπόβαθρο ή άλλες συνθήκες όπως οι οικονομικές και κοινωνικές που επιδεινώθηκαν στην πανδημία; 

Έχετε δίκιο που θέτετε την ιστορική διάσταση. Από τα Τρία Έψιλον και το πογκρόμ στο συνοικισμό Κάμπελ το 1931, την πρώτη συνδυασμένη εμφάνιση του αντικομμουνισμού με τον αντισημιτισμό, μέχρι το μετεμφυλιακό παρακράτος και τα σημερινά γεγονότα, ένα νήμα διατρέχει την πόλη. Είναι η θεσμική υποστήριξη στην ακροδεξιά βία. Κινδυνεύοντας κάποιοι φίλοι στη Θεσσαλονίκη να παρεξηγηθούν, πιστεύω πως ένα διαρκές μαύρο, ένα μείγμα διαπλοκής και σκοταδισμού κάθεται σαν ίζημα στην πόλη. Μια ματιά σε τοπικούς ηγέτες, αιρετούς  και θρησκευτικούς, των τελευταίων δεκαετιών αρκεί. Ακόμα και το κορυφαίο έγκλημα, τον αφανισμό της εβραϊκής κοινότητας και την καταλήστευση της περιουσίας της, η ακροδεξιά της Θεσσαλονίκης, στο πολιτικό προσωπικό, στην αυτοδιοίκηση, στην εκκλησία και άλλους θεσμούς το κρατούσε θαμμένο. Ξέρετε, το ακροδεξιό μίσος για τον δήμαρχο Μπουτάρη πρέπει να το δούμε και από αυτό το πρίσμα: η δημόσια συγγνώμη του ήταν καρφί στο μάτι όλων αυτών.

Από την άλλη, δεν εξηγούνται όλα μόνο ιστορικά.

Χρειάζεται να λάβουμε υπόψη την ιδιαίτερη λειτουργία του οπαδισμού στην πόλη, τον ρόλο των ποδοσφαιρικών παραγόντων, ιδίως όσων έχουν σχέση με κοινότητες ομογενών. Είναι και η ίδια η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού, κοινωνικά και καταγωγικά.

Πολλοί παράγοντες οδηγούν στον εφηβικό ναζιστικό χαιρετισμό. Παίζει τον ρόλο της η ώσμωση τα τελευταία χρόνια με εθνικιστές στα Μακεδονικά συλλαλητήρια, η σημερινή συγκυρία με τους αντιεμβολιαστές, η διαχρονική καχυποψία προς το κράτος των Αθηνών. Εκδηλώνεται έτσι ένας νέος αντισυστημικός ριζοσπαστισμός της δεξιάς, φαινόμενο που συναντάμε σε πολλές χώρες αλλά με τα ιδιαίτερα γνωρίσματα στην καθεμιά. Νομίζω στη Θεσσαλονίκη συναντιέται και με τον βαλκανικό ορθόδοξο εθνικισμό, πράγμα που θυμίζει και τον ιδιαίτερο ρόλο της εκκλησίας, ρόλο κοινωνικά εξόχως εμπρηστικό ενίοτε.

 Το αποτέλεσμα; Ένα κοκτέιλ μίσους προς καθετί διαφορετικό. Εχθρός οι ομοφυλόφιλοι, οι κομμουνιστές, οι παγκοσμιοποιητές, οι κοσμοπολίτες αστοί, κάθε ξένος. Ε, αυτό το μίγμα που ορμάει με σιδερογροθιές και μολότοφ από τα σχολικά κάγκελα, δεν το κατευνάζουμε. Προσπαθούμε βέβαια να το καταλάβουμε, να το προλάβουμε, να το επηρεάσουμε, να το αλλάξουμε. Δεν επιτρέπουμε σε κανένα κρατικό όργανο να χαριεντίζεται μαζί του, είτε εκπαιδευτικός είτε αστυνομικός είναι αυτός. Κι αν δεν τα κάνουμε αυτά εγκαίρως, δεν το αφήνουμε πάντως να διαλύει σχολικές κοινότητες. Είναι η ώρα να το καταστείλουμε.

 Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι εκπαιδευτικός, συγγραφέας και π.Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Το τελευταίο του βιβλίο «Άγρια Ιστορία για Μεγάλα Παιδιά – ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΦΑΣΙΣΜΟ – Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΝΕΑ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ.

Μια (μάλλον) επίμονη πληθωριστική συγκυρία

 

Γράφει ο Ιωάννης Μουστάκης

Η σταδιακή επανεκκίνηση της διεθνούς οικονομικής δραστηριότητας, ύστερα από μία παρατεταμένη περίοδο συντονισμένων δημοσιονομικών ενισχύσεων και νομισματικών χαλαρώσεων, ήταν αναμενόμενο να διαδεχθεί την αναβίωση των εδώ και καιρό ανενεργών πληθωριστικών πιέσεων στις δυτικές οικονομίες. Αυτή η προσδοκώμενη εξέλιξη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αναζωογονημένη ζήτηση, την έλλειψη εργατικού δυναμικού, και τη διαταραγμένη παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα – απότοκα στοιχεία όλα των επιμέρους δραστικών μεταβολών στην κατανάλωση λόγω της πανδημικής κρίσης. 

Ειδικότερα, όσον αφορά την πλευρά της προσφοράς, οι μακρόχρονες καραντίνες προκάλεσαν την εν πολλοίς παράλυση της παραγωγικής διαδικασίας. Όμως, ακόμη κι όταν αυτή η ακινησία βηματικά ξεκίνησε να εκλείπει, οι στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας που προκλήθηκαν από τις μαζικές κοινωνικές παροχές επιβράδυναν την επαναφορά της προσφοράς σε ικανοποιητικά της ζήτησης επίπεδα, καθότι αυτές λειτούργησαν ως αντικίνητρο στην επιστροφή των εργαζομένων στην εργασίας τους. Εν τω μεταξύ, οι καταναλωτικές απαιτήσεις για συγκεκριμένου τύπου αγαθά κι υπηρεσίες, όπως οι ηλεκτρονικές συσκευές κι οι μεταφορικές υπηρεσίες, γνώρισαν και συνεχίσουν να γνωρίζουν μια άνευ προηγουμένου αύξηση εξαιτίας των ανεπαρκειών στην κάλυψη επειγουσών εξ αποστάσεως αναγκών. Έτσι, η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης έχει οδηγήσει σε αναθέρμανση του ρυθμού αύξησης του επιπέδου τιμών.

Για να γίνουν περισσότερο απτές οι συνέπειες αυτής της δυσαρμονίας των δυνάμεων της αγοράς στις τιμές, μερικά ποσοτικά στοιχεία θα ήταν χρήσιμα. Στην Ευρώπη, οι τιμές ενέργειας έχουν εκτοξευθεί σε νέα ιστορικά υψηλά, με την τιμή του φυσικού αερίου να έχει υπερδιπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο, το κόστος εκπομπής ρύπων διοξειδίου του άνθρακα να έχει αυξηθεί πάνω από 60%, και τη ζήτηση για λιγνίτη να έχει σκαρφαλώσει κατά 64% για το ίδιο διάστημα [Πηγή]. Επίσης, τα διεθνή ναύλα φορτηγών πλοίων έχουν εκτιναχθεί ξεπερνώντας κατά 420% τις περσινές τιμές [Πηγή]. Γίνεται, λοιπόν, εύκολα κατανοητό πως η συνδυαστική επίδραση των παραπάνω ανοδικών τροχιών θα οδηγήσει σε περαιτέρω διόγκωση των τιμών μιας ευρείας γκάμας υλικών και άυλων προϊόντων, όπως τρόφιμα κι ηλεκτροδότηση, αφού το ενεργειακό κόστος παραγωγής και το μεταφορικό κόστος διανομής έχουν έχουν ήδη συμπαρασυρθεί προς τα πάνω.

Πράγματι, οι προβλεπόμενες αποτυπώσεις των τάσεων σε ευρύτερο επίπεδο διαφαίνονται ήδη. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή, ένα συνολικό μέτρο προσέγγισης του πληθωρισμού, στην Ευρωζώνη είναι 3% πάνω τον Αύγουστο σε σχέση με πέρυσι, και 0,8% πάνω σε σχέση με τον περασμένο Ιούλιο – μια άνοδος που έχει να επαναληφθεί από τον Νοέμβριο του 2011 [Πηγή]. Η εικόνα είναι παρόμοια στις Ηνωμένες Πολιτείες, μιας κι εκεί η αύξηση του πληθωρισμού τον Ιούλιο υπολογίζεται στο 5,4% σε σχέση με πέρυσι – το μεγαλύτερο καταγεγραμμένο άλμα από τον Ιούλιο του 2008 [Πηγή]. Στην Ελλάδα, μια οικονομία με κατ’ εξοχήν εισαγωγικό χαρακτήρα, η εισαγωγή πληθωρισμού είναι αναπόφευκτη, με αποτέλεσμα το μέγεθος αυτού να έχει ανέλθει κατά 1,4% τον Ιούλιο σε σύγκριση με πέρυσι τον ίδιο μήνα [Πηγή].

Με τα δεδομένα των τιμών να υπερβαίνουν τις μακροπρόθεσμες επιδιώξεις των κεντρικών τραπεζών, η παγκόσμια συζήτηση πλέον περιστρέφεται γύρω από μια πιθανώς χρονοβόρα παροδικότητα του φαινομένου. Μπορεί θεσμικά να διακηρύσσεται, σε μια απόπειρα αποφυγής αυτοεκπληρούμενων προσδοκιών αχαλίνωτου πληθωρισμού, ότι η κλιμακωτή ομαλοποίηση του εφοδιαστικών ροών θα καταστήσει την προσφορά ικανή να ανταπεξέλθει στην τρέχουσα ζήτηση κι έτσι θα επέλθει ισορροπία τιμών, αλλά ένα τέτοιο αφήγημα συγκρούεται με μία σειρά ειλημμένων αποφάσεων οικονομικής πολιτικής της Αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η παρέκκλιση από τις κάποτε άτεγκτες δεσμεύσεις για πληθωριστικούς στόχους αρκετά κάτω του 2% [Πηγή] μαζί με την προλείανση του εδάφους για περικοπή της έκτασης του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης [Πηγή] μαρτυρούν πώς πραγματικά συλλαμβάνεται η ανθεκτικότητα του πληθωρισμού από τις εν λόγω νομισματικές αρχές, θέτοντας έτσι εν αμφιβόλω την όποια πίστη στην συντομία της νέας πραγματικότητας.

 

Έρευνα: Ελλάδα και Τουρκία – Πώς βλέπουμε ο ένας τον άλλον

 

 

 

 

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις στο φετινό Forum των Δελφών ήταν αυτή που διοργάνωσε η ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ όπου παρουσίασε την έρευνα που σχεδίασε το Πρόγραμμα Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ και έτρεξε ταυτόχρονα και στις δύο χώρες από τις εταιρείες MRB και KONDA.

Μια καλή ανάλυση των ευρημάτων της έρευνας μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του Αναπλ.Καθηγητή και επικεφαλής του προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Γιάννη Γρηγοριάδη ο οποίος σχεδίασε και την έρευνα καθώς και στην έκθεση του διευθύνοντος συμβούλου της MRB Δημήτρη Μαύρου όπου παρουσιάζεται η έρευνα.

Τη συζήτηση που έγινε στο Φόρουμ των Δελφών μπορείτε να την παρακολουθήσετε εδώ.

Με αφορμή τη δημοσίευση και την παρουσίαση της έρευνας, λοιπόν σχολιάζουμε με τον κ.Γρηγοριάδη τα σημαντικότερα ευρήματα καθώς και την προοπτική των Ελληνοτουρκικών Σχέσεων.

Τον ρωτήσαμε γιατί το ΕΛΙΑΜΕΠ αποφάσισε να κάνει αυτή την έρευνα τώρα, αν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος που επιβάλλεται απο τη συγκυρία, του ζητήσαμε να μας πει ποια ευρήματα της ελληνικής και τουρκικής γνώμης τον εξέπληξαν και ρωτήσαμε πως η έρευνα αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί. Συζητήσαμε αν υπάρχει χώρος ελληνοτουρκικής προσέγγισης μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων μέσω ακαδημαϊκών πρωτοβουλιών ή της επιχειρηματικής δραστηριότητας και τέλος του ζητήσαμε να μας πει πως πρέπει να αποτιμήσουμε την επίσκεψη του Τούρκου ΥΠΕΞ που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες στη χώρα μας.

  • Καθημερινά επιλέγουμε όσα πρέπει να κρατήσετε ως σημαντικά στο κλείσιμο κάθε ημέρας και τα στέλνουμε στο εμέηλ σας. Για να λαμβάνετε το FACT εγγράφεστε εδώ. 

Α. Διακόπουλος: «Επειδή συμβαίνουν πολλά, μέχρι χθες, αδιανόητα, να είμαστε έτοιμοι για τα πάντα»

Με αφορμή την έναρξη του 61ου κύκλου διερευνητικών επαφών με την Τουρκία από τη Δευτέρα (25.1.2021) συζητάμε με τον πρώην Σύμβουλο Ασφαλείας του ΠΘ Αλέξανδρο Διακόπουλο για όσα πρέπει να περιμένουμε το επόμενο διάστημα.
Τον ρωτήσαμε αν η συμμετοχή μας στη διαδικασία είναι προσχηματική και το όλο παιχνίδι θα εξελιχθεί στο τέλος σ’ένα blame game μεταξύ των δύο πλευρών.
Για τις σχέσεις της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ σήμερα και για την ανάγκη η χώρα μας να δαπανά τεράστια ποσά σε εξοπλισμούς.
Τον ρωτήσαμε ακόμα αν σωστά αξιολογούμε ως επιτυχημένο στρατηγικό ελιγμό της κυβέρνηση οι ελληνοτουρκικές σχέσεις να είναι πλέον ένα πρόβλημα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωση.
Ο κ.Διακόπουλος με αφορμή τα γεγονότα στο Καπιτώλιο μας θύμισε ότι σε εποχές όπως η σημερινή όταν τα μέχρι χθες αδιανόητα συμβαίνουν πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για τα πάντα.

 

Για να λαμβάνετε το newsletter με ό,τι πρέπει να ξέρετε για να είστε ενημερωμένοι εγγράφεστε εδώ.

Γιώργος Παππάς: “Η σημασία της επικοινωνίας στην επιστήμη είναι τεράστια”

 

Ο Γιαννιώτης γιατρός-παθολόγος Γιώργος Παππάς έγινε ευρέως γνωστός γράφοντας στη σελίδα του στο facebook ένα “Ημερολόγιο Κορονοϊού” στο οποίο εξηγούσε και εκλαΐκευε την πρωτόγνωρη πραγματικότητα της πανδημίας.

Συζητάμε λοιπόν μαζί του για τους όρους και την ποιότητα της ενημέρωσης σε μια υγειονομική κρίση. Ο κ.Παππάς αξιολογεί τα social media ως πηγή ενημέρωσης και ως εργαλείο για την αδιαμεσολάβητη επικοινωνία της επιστήμης με βάση της δική του εμπειρία.

Η σύντομη συζήτησή μας κλείνει με κάποιες εκτιμήσεις που κάνει για την εξέλιξη της πανδημίας μετά την έναρξη του εμβολιασμού.

Ακούστε τη συζήτησή μας:

*Για να λαμβάνετε το newsletter μας με ό,τι χρειάζεστε για να είστε ενημερωμένοι εγγράφεστε, δωρεάν, εδώ.

Θύμιος Τζάλλας: «Στο Εργατικό Κόμμα συνυπάρχει ο “Σημίτης” με τον “Αλαβάνο”.».

Η είδηση

Έκθεση της Επιτροπής Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Μεγάλη Βρετανίας αναφέρει ότι το Εργατικό Κόμμα ήταν υπεύθυνο για παράνομες πράξεις παρενόχλησης και διακρίσεων σε βάρος των Εβραίων.

Ο Κόρμπιν υποστηρίζει ότι το ζήτημα «υπερεκτιμήθηκε δραματικά για πολιτικούς λόγους» από τους επικριτές του. Δεν θεωρεί εαυτόν μέρος του προβλήματος και ισχυρίζεται πως πολέμησε τον ρατσισμό «σε όλη τη ζωή μου». Τα σχόλιά του οδήγησαν τον αρχηγό των Εργατικών, Σερ Κιρ Στάρμερ, να αναλάβει δραστικά μέτρα έναντι του προκατόχου του, θέτοντά τον σε διαθεσιμότητα.

«Μέρα ντροπής» για τους Εργατικούς

«Εάν, μετά από όλο τον πόνο, τη θλίψη και τα ευρήματα της έκθεσης, υπάρχουν ακόμη εκείνοι που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με τον αντισημιτισμό στο Εργατικό Κόμμα, ότι είναι υπερβολική επίθεση, τότε είναι μέρος αυτού του προβλήματος. Και δεν θα πρέπει να βρίσκονται πουθενά κοντά στο Εργατικό Κόμμα», είπε ο Στάρμερ σε δημοσιογράφους.

Μάλιστα, ο Στάρμερ σημείωσε ότι πρόκειται για «μέρα ντροπής» για τους Εργατικούς και ζήτησε «πραγματικά συγγνώμη» για τον πόνο που προκλήθηκε.

Αναζητήσαμε τον Θύμιο Τζάλλα στο Λονδίνο για να κάνουμε μια σύντομη συζήτηση για το θέμα.

Ο Θύμιος Τζάλλας εξηγεί το context της είδησης, το πρόβλημα του αντισημιτισμού στο Εργατικό Κόμμα Βρετανίας, τι σημαίνει η αντίδραση του Στάρμερ και ποιες είναι οι αναμενόμενες εξελίξεις στις τάξεις του κόμματος.

Ο Θύμιος Τζάλλας κατέγραφε συστηματικά τις ειδήσεις για το FACT. Το βιβλίο του « Brexit, Ευρωπη και Ελλάδα » κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ.

Ακούστε ακόμα: Το podcast που είχε φτιάξει ο Θύμιος Τζάλλας για το Inside Story πριν από δύο χρόνια όπου εξηγεί αναλυτικά το πρόβλημα του αντισημιτισμού στο Εργατικό Κόμμα.

 

 

Πώς να σταματήσετε να πιάνετε το πρόσωπό σας


Τώρα που με την επιδημία του  κορονοϊού συνειδητοποιήσαμε πόσο επιβλαβής μπορεί να γίνει η συνήθεια να πιάνουμε διαρκώς το πρόσωπό μας, τι μπορούμε να κάνουμε για να την περιορίσουμε;

«Είναι δύσκολο να σταματήσουμε να πιάνουμε το πρόσωπό μας γιατί τις περισσότερες φορές δεν συνειδητοποιούμε καν ότι το κάνουμε», λέει στους New York Times η  Dr. Vanessa Raabe, Επικ.Καθηγήτρια στο Τμήμα Ιατρικής του NYU Langone Health.

Να όμως τέσσερις τρόποι που θα μας βοηθήσουν να θέσουμε υπό έλεγχο τη συνήθεια αυτή:

1. Έχουμε δίπλα μας ένα κουτί με χαρτομάντηλα.

Όταν νιώθουμε την ανάγκη να διορθώσουμε τα γυαλιά μας, να πιάσουμε το πρόσωπό μας ή να ξύσουμε απλώς τη μύτη μας το κάνουμε με ένα χαρτομάντηλο.
Εννοείται πως όταν θέλουμε να φτερνιστούμε και δεν έχουμε χαρτομάντηλο το κάνουμε στο εσωτερικό του αγκώνα μας.

2. Εντοπίζουμε τι μας κάνει να θέλουμε να πιάσουμε το πρόσωπό μας.

Μέσα στην ημέρα προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί πιάνουμε το πρόσωπό μας.
Μήπως τρίβουμε τα μάτια μας γιατί είναι στεγνά; Τότε χρησιμοποιούμε κάποιο κολύριο.
Μήπως συνηθίζουμε να στηρίζουμε το πηγούνι μας με το χέρι μας ή να φτιάχνουμε διαρκώς τα μαλλιά μας;
Βοηθάει να κολλήσουμε στην οθόνη του υπολογιστή, στο γραφείο και σε διάφορα σημεία στο σπίτι Post-It με την εντολή «Όχι τα χέρια στο πρόσωπο!»

 

3. Κρατάμε τα χέρια μας απασχολημένα.

Οι μπάλες του στρες βοηθάνε σε αυτό (δεν ξεχνάμε να τις απολυμαίνουμε συχνά!).
Βοηθάει πολύ το να καθαρίζουμε τα χέρια μας με αρωματικά σαπούνια ή αντισηπτικά ώστε κάθε φορά που τα πλησιάζουμε στο πρόσωπο η μυρωδιά να μας βάζει σε συναγερμό.

 

4. Κι επιτέλους! Ας χαλαρώσουμε λίγο!
Οι γιατροί είναι σαφείς και σε αυτό. Ας προσπαθήσουμε να χαλαρώσουμε γενικά στη ζωή μας. Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές που δεν ελέγχουμε και τις επαναλαμβάνουμε μηχανικά, οφείλονται συχνά στην αδυναμία μας να συγκεντρωθούμε στο παρόν, στο εδώ και το τώρα.
Λίγες ασκήσεις αυτοσυγκέντρωσης θα μας βοηθήσουν.


Με πληροφορίες από τους New York Times.


Για να λαμβάνετε στο ε-μέηλ σας το δελτίο με τις σημαντικότερες ειδήσεις κάθε ημέρας εγγράφεστε, δωρεάν, εδώ. 

#FACT Πότε ξεκινάει η νέα δεκαετία;

Φωτογραφία Άλκης Κωνσταντινίδης, Reuters

Σίγουρα θα έχει πέσει στην αντίληψή σας το debate αναφορικά με το αν η δεκαετία τελειώνει μεθαύριο ή στις 31 Δεκεμβρίου του 2020.
Οι New York Times αποφάσισαν να το ερευνήσουν εξαντλητικά κι εμείς κάνουμε μια ελεύθερη μετάφραση κάποιων αποσπασμάτων του σχετικού ρεπορτάζ το οποίο στην πρωτότυπη μορφή του βρίσκετε εδώ (soft paywall)

Λίγη ιστορία
Το 1999 ξέσπασε η διαμάχη για το πότε τελειώνει η χιλιετία. Στο επίκεντρο της διαμάχης αυτής βρέθηκε το Ναυτικό Παρατηρητήριο των ΗΠΑ γιατί είναι η υπηρεσία που ρυθμίζει την ώρα. Βάσει των υπολογισμών του Ναυτικού Παρατηρητηρίου ρυθμίζει την κίνηση των δορυφόρων μέχρι και την ώρα που δείχνει το iPhone μας!
Η υπηρεσία τότε υποστήριξε ότι η χιλιετία ξεκινάει την 1η Ιανουαρίου 2001 κι αυτό γιατί για τους υπολογισμούς της χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη παραλλαγή του Ιουλιανού Ημερολογίου.
Αυτή την παραλλαγή χρησιμοποιούν και οι αστρονόμοι και οι ειδικοί που υπολογίζουν τους λεγόμενους «γεωδεσμούς» (ο υπολογισμός του μεγέθους της Γης). Για την ιστορία, να σημειώσουμε εδώ ότι το αρχικό Ιουλιανό Ημερολόγιο ξεκινά την 1η Ιανουαρίου του 1713 π.Χ.

Οπότε το θέμα έκλεισε, έτσι;
Όοοχι τόσο γρήγορα! Το 525 ένας μοναχός, ο Διονύσιος Εξήγιος (Dionysius Exiguus)ήθελε να υπολογίσει μια ακριβή ημερομηνία για το Πάσχα οπότε επινόησε το σύστημα χωρισμού του χρόνου σε Προ Χριστού και Μετά Χριστόν το οποίο βασίστηκε στην ημερομηνία που εκείνος πίστευε ότι γεννήθηκε ο Ιησούς. Μόνο που έκανε ένα λάθος: όρισε ως έτος γέννησης του Ιησού το 1 και όχι το 0 ως όφειλε, εξηγούν στους New York Times οι ειδικού του Ναυτικού Παρατηρητηρίου των ΗΠΑ.

Εξαιτίας του σφάλματος του Διονυσίου πολλοί πίστεψαν ότι η νέα χιλιετία ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου του 2000, εξηγεί ο Geoff Chester ο αστρονόμος του Παρατηρητηρίου που βρέθηκε τότε στη δίνη της αντιπαράθεσης. «Ας συμφωνήσουμε ότι είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις που οι αριθμοί δεν μπορούν να ικανοποιήσουν όλους», είπε χαρακτηριστικά.

Το debate μας βοήθησε να κατανοήσουμε καλύτερα το ζήτημα;
Ναι και όχι. Αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει με την αλλαγή της ώρας που έχει ρυθμιστεί με νόμο, το πως ορίζεται μια δεκαετία δεν το περιγράφει κάποιος νόμος.
«Υπάρχουν δύο τρόποι να περιγράψεις τις δεκαετίες», λέει τους New York Times ο αστροφυσικός Mordecai-Mark Mac Low που εργάζεται ως επιμελητής στο Τμήμα Αστροφυσικής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας των ΗΠΑ. «Πρώτον υπάρχει ο υπολογισμός του παραλλαγμένου Ιουλιανού Ημερολογίου (βλ.πιο πάνω) όμως οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας με τις λέξεις παρά με τους αριθμούς. Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται τη διάρκεια της δεκαετίες με την τρέχουσα, κοινή λογική. Έτσι λοιπόν οι περισσότεροι λένε ότι η δεκαετία του 1950 ξεκινάει το 1950 και τελειώνει το 1959. Θέλουμε όλοι εύκολες απαντήσεις μόνο που αυτές δεν είναι πάντα διαθέσιμες».

Ε, πες μας ποια είναι τελικά η απάντηση.
Χρησιμοποιώντας το παραλλαγμένο Ιουλιανό Ημερολόγιο η νέα δεκαετία ξεκινάει την 1η Ιανουαρίου του 2021.
Όμως εδώ παρεμβαίνουν οι γλωσσολόγοι.
«Αυτό έρχεται κόντρα στην κοινή χρήση της λέξης δεκαετία», υποστηρίζει η Emily Brewster, μία από τις παλαιότερες συνεργάτριες του Λεξικού Merriam Webster. «Στην τρέχουσα αντίληψη και την ποπ κουλτούρα η δεκαετία δεν ορίζεται από τις επιστημονικές μετρήσεις και συμβάσεις. Η δεκαετία θα αρχίσει την 1η Ιανουαρίου του 2020 και θα τελειώσει την 31η Δεκεμβρίου του 2029», λέει η η Emily Brewster η οποία ως γλωσσολόγος δεν δείχνει να… ταράζεται από το γεγονός όπως οι αστρονόμοι. «Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η διχογνωμία. Είναι ένα θέμα που δεν υποτάσσεται στις συμβατικές αντιλήψεις. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη γλώσσα».

Συμφωνούμε!

Για να λαμβάνετε στο εμέηλ σας το δελτίο με τις σημαντικότερες ειδήσεις της ημέρας εγγράφεστε εδώ.

Οι Ποινικοί Κώδικες «του ΣΥΡΙΖΑ»

Του Μιχάλη Καλογήρου*

Από την έναρξη ισχύος των ποινικών Κωδίκων έχουν μεσολαβήσει πέντε μήνες. Διάστημα που ταυτίζεται με την θητεία της κυβέρνησης της ΝΔ η οποία άμεσα, όπως εξάλλου είχε δεσμευτεί, προχώρησε ήδη σε τροποποιήσεις. Είχε βέβαια μεσολαβήσει χρονικό διάστημα ικανό προκειμένου η μεταρρύθμιση αυτή να υπαχθεί και μάλιστα προεκλογικά στις ανάγκες του δόγματος «νόμος και τάξη», δόγμα προνομιακό για τη ΝΔ, αφού εύκολα μπορούσε να επιχειρηματολογεί επί τεχνικών ζητημάτων, δυσνόητων για τους μη νομικούς, απευθυνόμενη σε ανασφάλειες της ελληνικής κοινωνίας. Η έκθεση της επιτροπής εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για το σωφρονιστικό σύστημα (Μάρτιος 2019) έχει ήδη καταδείξει ότι η εγκληματικότητα στη χώρα μας είναι κάτω από το μέσο όρο των χωρών-μελών του οργανισμού. Οι ποινές σε αυτή τη χώρα είναι από τις υψηλότερες, ιδίως οι ισόβιες καθείρξεις. Οι πολίτες αυτής της χώρας είναι πρώτοι στον φόβο. 

Οι νέοι Ποινικοί Κώδικες, παρά τις ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις ή διαφωνίες ως προς επιμέρους σημεία τους, στον σημαντικότερο βαθμό πέτυχαν να συγκεράσουν τους στόχους του εκσυγχρονισμού της ποινικής μας νομοθεσίας σύμφωνα με την ελληνική και ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Είναι κατ’ εξοχήν καρποί της φιλελεύθερης αντίληψης στο ποινικό δίκαιο, που ακόμη αντέχει και μέσω αυτών ανανεώνεται, καταφέρνοντας να συνδυάσουν τα σύγχρονα αιτήματα για επιτάχυνση των διαδικασιών, σε έναν κόσμο που τρέχει πια εν γένει με μεγάλες ταχύτητες, και της διαφύλαξης των δικαιωμάτων των πολιτών απέναντι στην αυθαίρετη και ανεπιεική ποινική εξουσία. Είναι το αποτέλεσμα διεργασιών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών μιας δεκαετίας. Ψηφίστηκαν από την Βουλή με τη συνταγματικά προβλεπόμενη “διαδικασία των κωδίκων”, προκειμένου να διαφυλαχτεί το κύρος τους απέναντι στις ήδη τότε ορατές προσπάθειες, που, με τη δύναμη και της πλειοψηφίας των ΜΜΕ, έτειναν στο να προκαλέσουν την άποψη ότι οι Κώδικες είναι «του ΣΥΡΙΖΑ» και ότι αποσκοπούν στην προνομιακή μεταχείριση των εγκληματιών (!), δήθεν ως συστατικό στοιχείο της «ιδεοληψίας του».

Για το αφήγημα αυτό δεν είχε καμία σημασία ότι τα μέλη των νομοπαρασκευαστικών επιτροπών εκπροσωπούσαν το πανεπιστήμιο, το δικαστικό και το δικηγορικό σώμα. Και ασφαλώς, η επιστημονική προσέγγιση επί των επιμέρους θεμάτων δεν ήταν πάντα ομόθυμη. Και ασφαλώς υπήρχαν αντίθετες απόψεις, όπως αυτές εκφράστηκαν και στη δημόσια διαβούλευση. Η αντίθετη άποψη μπορούσε και μπορεί να διορθώσει τυχόν σφάλματα. Να βελτιώσει την εφαρμογή των νέων αυτών νομικών κειμένων. Γιατί αυτό ήταν και παραμένει το στοίχημα: η εφαρμογή τους. Αντ’ αυτού, το σημαντικότερο μέρος της δημόσιας συζήτησης αναλώθηκε στην έκφραση αυθαίρετων επιχειρημάτων από κάθε ποινικολογούντα που, εκούσια ή ακούσια, έπαιζε το παιχνίδι της αντιπολιτευτικής τότε στρατηγικής. Αντί, για παράδειγμα, να συζητάμε για τις εναλλακτικές ποινικές διαδικασίες, στην κατεύθυνση της επιτάχυνσης της ποινικής δίκης, αναλωθήκαμε στην προσπάθεια να εξηγηθεί στον κόσμο ότι η ευθύνη για την κατοχή εκρηκτικών διακρίνεται και είναι πρόσθετη της ευθύνης για την χρήση τους με την πρόκληση έκρηξης. 

Οι Ποινικοί Κώδικες «του ΣΥΡΙΖΑ» ψηφίστηκαν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του Σύριζα και από το Ποτάμι, ενώ και ο κ. Βαγγέλης Βενιζέλος επιχειρηματολόγησε υπέρ της μεταρρύθμισης, υποστηρίζοντας μάλιστα, όπως και τα μέλη της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, την άμεση θέση σε ισχύ. Υπενθυμίζω ότι υπήρχε τότε η πρόταση να τεθούν σε ισχύ αρκετούς μήνες μετά την ψήφισή τους (1.1.2020)  Στην περίπτωση αυτή, θα είχαμε ποινικές διατάξεις σε εκκρεμότητα, με πολίτες να δικάζονται ακόμη σε μια άλλη, διαφορετική, ήδη ξεπερασμένη, ποινική ταχύτητα, πράγμα απαράδεκτο για μια ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Και ας μη γελιόμαστε, δεδομένης της αλλαγής της κυβέρνησης που μεσολάβησε, η μεταρρύθμιση αυτή ήταν πιθανό να επιστρέψει στο συρτάρι, εκεί όπου παρέμενε τα προηγούμενα χρόνια. Ή θα συνέβαινε αυτό που συνέβη και στην πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση. Δειλές και αποσπασματικές αλλαγές κατά το τρέχον και πρόσκαιρο πολιτικό δοκούν. 

Η ΝΔ κρύφτηκε από την Ολομέλεια κατά την ψήφιση των κωδίκων. Επιδίωξε να διατηρήσει για τον εαυτό της το ρόλο εκείνου που θα ήταν ο κατόπιν εορτής κριτής των κωδίκων, όταν μετά την ανάδειξη ορισμένου σφάλματος, όπως μπορεί να γίνει με κάθε ανθρώπινο ενέργημα, θα μπορούσε να έρχεται και να καταλογίζει τη σχετική εξέλιξη στις ελλείψεις ή απροσεξίες της κυβέρνησης που τον εισηγήθηκε, ακόμη και παραβλέποντας ότι κατά βάση συνιστούσε πόρισμα καθολικά αποδεκτών, καταξιωμένων προσωπικοτήτων του νομικού κόσμου. Ήταν ίσως μια αποκαλυπτική συγκύρια ότι όταν έπρεπε η ΝΔ να έρθει αντιμέτωπη με τα αποτελέσματα αυτού που είχε χαρακτηριστεί ως “ποινικός λαϊκισμός”, αυτή επέλεξε να αμφισβητήσει ότι προτεινόταν από κατεξοχήν εκπροσώπους της λεγόμενης «αριστείας». Έχοντας δηλώσει αρχικά και γενικόλογα συναίνεση, αλλά απέχοντας από την κοινοβουλευτική διαδικασία, θα μπορούσε μετά να αλλάζει τη στάση της, ανάλογα με το ποια ψευδής είδηση θα την εξυπηρετούσε. 

Αυτή τη θέση εκφράσαμε τότε. Αυτό πράγματι συνέβη. Οποιαδήποτε απόφαση Δικαστηρίου μπορεί να «δυσαρεστήσει» την κοινή γνώμη, χρεώνεται άνευ άλλου τινός σε λάθος επιλογές στον νέο Κώδικα. Δεν έχει καμία σημασία αν στη συνέχεια για παράδειγμα αναιρείται ως εσφαλμένη από τον Άρειο Πάγο, δείχνοντας ότι ο κανόνας δικαίου πάντοτε ερμηνεύεται. Η ζημιά της απαξίωσης της μεγάλης αυτής μεταρρύθμισης γίνεται και πάμε παρακάτω.

Η σημερινή κυβέρνηση δεν έμεινε βέβαια σε αυτά. Νομοθέτησε, άλλες διατάξεις με σύμφωνη γνώμη σχετικής νομοπαρασκευαστικής και άλλες χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της. Έχει ενδιαφέρον να μάθουμε τελικά και δημόσια τις απόψεις των μελών των νομοπαρασκευαστικών για κάθε μία από τις αλλαγές που ψηφίστηκαν πρόσφατα. Υπό την στέγη «κανονικότητα και ασφάλεια» η σημερινή κυβέρνηση νομοθέτησε αυτά που εκφράζουν το δικό της κυβερνητικό πρόγραμμα: την κατ’ έγκληση δίωξη της απιστίας, την αποδέσμευση των κατασχεμένων λογαριασμών του λευκού κολάρου. Κατήργησε τον διαχρονικά εφαρμοσμένο στη χώρα μας θεσμό της κοινωφελούς εργασίας. Προχώρησε στην άκριτη ποινική αυστηροποίηση αδικημάτων, η οποία έχει πάντα, αποδεδειγμένα τα αντίθετα αποτελέσματα. Απονεύρωσε τους εναλλακτικούς τρόπους έκτισης της ποινής. Χωρίς μακρόπνοο σχεδιασμό. Μένει να δούμε για παράδειγμα πώς οι νέες διατάξεις θα λειτουργήσουν ως προς το διαχρονικό πρόβλημα του υπερπληθυσμού των ελληνικών φυλακών και την περαιτέρω εξαθλίωση των συνθηκών κράτησης. 

Συμπέρασμα: ο ΣΥΡΙΖΑ που λοιδορήθηκε το διάστημα της διακυβέρνησής του ως αποσυνάγωγος της θεσμικής αντίληψης και των μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών, είναι εντέλει εκείνος που ανέλαβε το βάρος να κάνει τομές με υψηλό κοινωνικό ενδιαφέρον και βάθος, χωρίς να λογαριάζει το πολιτικό κόστος. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ, που λοιδορείται με κάθε ευκαιρία για απαξίωση της δικαιοσύνης δρομολόγησε εκείνες τις τομές που θα μπορούσαν να βγάλουν τη δικαιοσύνη από το τέλμα της στασιμότητας και του ατέρμονου χρόνου απονομής της που την έβαλαν οι πρακτικές τόσων χρόνων.

Παρότι καταγγελθήκαμε ως κυβέρνηση λαϊκιστών δώσαμε ισχυρό πλήγμα στις λογικές του ποινικού λαϊκισμού, που οδήγησαν στη δημιουργία μιας επίπλαστης φούσκας ποινικών διώξεων που βούλιαξε τη δικαιοσύνη. Ο ΣΥΡΙΖΑ εντέλει επεδίωξε να αποδείξει ότι δεν είναι η βαριά ποινική νομοθεσία αυτή που αποτρέπει ή καταστέλλει το έγκλημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε το πολιτικό θάρρος -αυτό που δεν είχαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις- να υιοθετήσει την πρόταση της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για την κατάργηση του δρακόντειου νόμου 1608/1950 περί καταχραστών του δημοσίου που δεν είχε αποτρέψει ούτε τα οικονομικά εγκλήματα ούτε τη διαφθορά στη χώρα μας. Διώξεις για σοβαρή οικονομική εγκληματικότητα είτε δεν ασκούνταν, είτε ασκούνταν τόσο αργά που η παραγραφή ήταν πάντοτε η πιο πιθανή εξέλιξη για τις υποθέσεις που καθίσταντο μετά από τόσο καιρό αρχαιολογικά ποινικά ευρήματα. Και επειδή η δεξιά παράταξη στην Ελλάδα διαχρονικά πολιτευόταν μέσω των fake news και της προπαγάνδας, υπενθυμίζω ότι στην αιτιολογική έκθεση του νόμου περί καταχραστών του δημοσίου το 1950 ο νομοθέτης πρότασσε την πάταξη της διαφθοράς και προέβλεπε την ποινή των ισοβίων που διατηρήθηκε για 70 χρόνια, λόγω ενός σκανδάλου λαθρεμπορίας χρυσού που χρεώθηκε τότε στους κομμουνιστοσυμμορίτες…

    Η ποινική δίκη θα αποτελεί βέβαια πάντα πεδίο σύγκρουσης. Δικαιωμάτων και ιδεών. «Ελευθερίας και ασφάλειας». Η αποκατάσταση της σχέσης εμπιστοσύνης του πολίτη με την δικαιοσύνη και την πολιτική παραμένει ζητούμενο. Η ποινική μεταρρύθμιση στη χώρα μας μόλις ξεκίνησε και θα αξιολογείται καθημερινά. Το πολιτικό σύστημα θα κριθεί, και σε αυτό το πεδίο, για την αξιοπιστία του. 

Παρακαταθήκη που θα μείνει είναι το ότι αναλήφθηκε και ήρθε σε πέρας μια θαρραλέα μεταρρύθμιση εν μέσω προπαγανδιστικών, προεκλογικών πυρών, δίνοντας μετά από πολλά χρόνια ένα παράδειγμα άσκησης πολίτικης χωρίς το φόβο του πολιτικού κόστους, με γνώμονα τη ρεαλιστική, ειλικρινή προσέγγιση των ποινικών προβλημάτων και όχι μια αόριστη επίκληση των αισθημάτων της “κοινής γνώμης”. Κι αυτή η αλλαγή, άλλαξε και το παράδειγμα της ποινικής μας νομοθεσίας για τις επόμενες δεκαετίες. Οι νέες, γρήγορες διαδικασίες και η ισορροπημένη συναρμογή τους με την ενίσχυση των δικαιωμάτων του υπόπτου και του κατηγορουμένου, ο εξορθολογισμός των ποινών, η επιείκεια και η αναλογικότητα, με “ειλικρινείς” και “έξυπνες” ποινές, η επανανοηματοδότηση του πλημμελήματος, που πια μπορεί και να εκτίεται, όταν πρέπει να αποτραπούν νέα εγκλήματα, και η μείωση των κακουργημάτων, η ενίσχυση των εναλλακτικών του εγκλεισμού ποινών, η κατάργηση των ισοβίων ως μόνης απειλούμενης ποινής, η κατάργηση των εγκλημάτων αφηρημένης διακινδύνευσης, η κατάργηση των πταισμάτων και άλλων αναχρονιστικών διατάξεων και η αποσαφήνιση πλείστων εννοιών έδωσαν στο ποινικό μας σύστημα μια νέα συνοχή, μια νέα ραχοκοκαλιά, και έναν νέο χαρακτήρα για μια νέα προοπτική. 

Αυτά είναι κεκτημένα που εκτιμώ ότι δεν μπορεί να αναιρεθούν εύκολα και σύντομα μέσω μιας γενικής αλλαγής, παρά μόνο με νέες εμβαλωματικές, ευκαιριακές παρεμβάσεις στο σώμα των κωδικών, που δυστυχώς ήδη έχουν ξεκινήσει και αν δεν υπάρξει αυτοσυγκράτηση θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες αποδιαρθρώσεις του. Ελπίζω παρόλα αυτά ακόμη ότι κανείς δεν είναι έτοιμος να βάλει ξανά την ποινική πολιτική στο δρόμο που την έφερε στα όρια της. 

 

*Ο ποινικολόγος Μιχάλης Καλογήρου είναι  πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης και σήμερα είναι ο διευθυντής του Γραφείου του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα.